Fonetika bo`limi

FONETIKA BO`LIMI
Boshlang`ich ta`lim yo`nalishi
2-bosqich talabasi Xalimova Umida

Fonetika yunoncha- phonetikos tovush chiqarishga oid tovushli, ovocli tilshunoslikning nutq tovushlarining hosil bo`lish usullarini va akustik xususisyatlarini, bo`g`in nutqning pauza bilan ajraluvchi qismlarini o`rganuvchi bo`limi hisoblanadi. Fonetikada biz asaosan ma`lum tilga xos tovushlarning akustik va fiziologik xususisayatlarini o`rganamiz. Biz fonetikada fonetik o`zgarishlar ya`ni tovush o`zgarishlari, fonetik jarayonlarni ham o`rganamiz. Fonetik o`zgarishlar deganda biz asosan tovush tushushi, tovush arttirilishi , tovush almashinishi chuniladi. Asosan tovush tushushi asosga qo`shimcha qo`shilishi natijasida,ayrim unli va undosh tovushlar tushib qoladi, masalan unlilarni oladigan bo`lsak shahar +im= shahrim, bag`ir+im= bag`rim.

Fonetik o`zgarishlarda yana bir jarayon tovush ortishi ya`ni ba`zi bir so`zlarga qo`shimcha qo`shganimizda tovush ortadi. Tovush ortishi har doim undosh tovushlarda kuzatiladi. Tovush ortishi hech qachon unlilarda sodir bo`lmaydi, mavzu+im= mavzuim. His+i= hissi. Fonetik jarayonlarda yana bir tovush hodisasi tovush almashishi. Tovush almashishi deganda biz asosan, so`zlarga qo`shimchalar qo`shilishi natijasida unli yo undoshning boshqa unli yo undosh tovushga almashib qolishini tushunishimiz mumkin. Misol uchun unli tovushlarda sayla+v=saylov, shov+illa+ shovilla undoshlarda esa yurak+i+ yuragi, chiroq + ga+ chiroqqa.
Hozirgi vaqtda o`zbek tili fonetikasi chuqur o`rganilmoqda. O`zbek tili fonetikasi v.v . Reshetov , Sh shoabdurahmonov. Fonetika Abdullayev,A. G`ulomovlar: o`zbek tili fonetikasi 60-yillar oxiridan eksperimental o`rganishda A.Mahmudov va S.Otamirzayevlar, ozbek tilining tarixiy fonetikasi o`rganishda fonetika Abdullayev G`, Abduramonov A, Rustamov Q, Mahmudov H, Ne`matov E, Umarovlarning xizmatlari katta
Boshlang`ich ta`lim yo`nalishi
2-bosqich talabasi
Xalimova Umida