Mashinalarga texnik xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash bilan bog‘liq ishlarni bajarish
uchun xarakatlanuvchi va statsionar ustaxonalar tashqil etiladi.
Yo‘l mashinalari agregatlarini kapital ta’mirlash va avtomobillarni joriy ta’mirlash,
odatda, markaziy ta’mirlash ustaxonalarida xamda yo‘l
qurilishi tashqilotlari va
eksplo‘tatsion tashqilotlarning statsionar bazalarida olib boriladi.
Kompleks-mexanizatsiyalangan potokli usul.
Avtomobil yo‘llari shu bilan
xarakterlanadiki, nisbatan tor polosada taxminan bir turdagi ishlar katta masofaga
cho‘zilgan. Bunda qurilish ishlari potokli usulda, ya’ni bir vaqtda trassa bo‘yicha
bir tomonga ixtisoslashtirilgan yo‘l mashinalari bulinmalari tomonidan olib boriladi.
SHunday qilib, potokli usul - bu avtomobil yo‘li qurilishini tashqil qilishning
shunday usuliki, unda bulinmalar trassa buylab uzluksiz uarakat qilib, texnologik
uzluksizlikda inshootlar yoki yo‘l elementlarini ko‘ra di.
Bunda xar bir bulinma o‘ziga biriktirilgan uchastkada ishlarni bajarib bo‘lgandan
keyin keyingi uchastkaga kuchiriladi.
Barcha uarakatdagi bulinmalar
(ularni
umumiy qilib
ixtisoslashtirilgan potok deb atashadi) zarur ish operatsiyalarini va jarayonlarni
izchil bajarar ekan, uzluksiz tarzda yo‘l buylab kuchib yuradi uamda muayyan vaqt
oraligida - smenada, ikki-uchta smenada va x.k. kurib bulingan yo‘l uchastkalarini
to‘liq topshiradi.
Kompleks potok deb ixtisoslashtirilgan potok, anik ishlarda band
resurslarning qurilish ishlab chiqarish bazasi korxonalari bilan birlashuviga aytiladi.
Ishlab chiqarishni ilmiy tashqil qilishda kulga kiritilgan yutuklar mashinalar
parkini okilona taksimlashda potoklarni ortimallashtirish masalasini ilgari surish
imkonini beradi. Birok potok optimal bo‘lishi uchun barcha texnologik jarayonlarni
optymal usullarda bajarish uamda ishlar ob’ektlarini mashinalar o‘rtasida
maqbul
taksimlash zarur. Potok usulida unumdorlikni oshirish barcha ish jarayonlarining
optymal jadalligini ta’minlashni taqozo etadi. Potok usuli iktisodiyotning asosiy
talabiga javob berishi, ya’ni - mazkur tashqilotning bir birlik mahsulotini ishlab
chiqarish uchun ijtimoiy zarur mehnat sarflarini xar tomonlama kamaytirish
sharoitlarini ta’minlashi lozim. Bunday potokka ishlarning barcha turlari va
hajmlarini hisobga olib uamda ixtiyoriy karorlarni to‘liq
istisno qilib qurilishning
faqatilmiy asoslangan usullaridan foydalanish orqali erishish mumkin.
Umumiy xisobda yo‘l uchun yo‘l poyining tayyor uchastkalari turli smenada
turli uzunlikda bo‘ladi, chunki gruntni yo‘l buylab joylash hajmlari bir tekis
taksimlanmagan bo‘ladi va ularnish mashina sig‘imi bo‘yicha ko‘rsatkichlari
uzgaradi. Xattoki bir xil konstruksiya ga na yo‘l uchun ham materiallarni uzoq
masofalarga etkazib berish masofasinish o‘zgarishi va boshqa sabablar okibatida
xdvo temperaturasi va atmosfera sharoitlarining ta’siri tufayli bir tekis ritmni saklab
turib bulmaydi.
Yo‘l qurilishida ishlar ritmiga rioya qilish uchun bir smenada bajarilgan ishlarning
o‘rtacha hajmi muayyan vaqt davrida (xafta, oy) loyihada belgilangan me’yordan
past bo‘lmasligini ta’minlash maqsadida barcha detallar va xususiyatlarni xisobga
olish zarur.
Ikkinchi jaxon urushidan keyin ishlarning potokli usuli joriy etilishi, tashqilot
ta’minot munosib bo‘lganda, odatda, ancha katta iktisodiy samara bergan. SHu bilan
birga, potok usulini joriy etish amaliyoti ancha jiddiy tashqiliy-uslubiy
kiyinchiliqlarni xamda iktisodiy samaradorlikning kattagina rezervini ko‘rsatdi.
Potok usulida ishlar samaradorligini oshirish uchun ularni mashinalardan eng
yuqori darajada foydalangan holda olib borish zarur, bunga esa faqatkompleks
mexanizatsiyalash orqali erishish mumkin. Bunda
kompleks mexanizatsiya shu
bilan xarakterlanadiki, potokning xar bir uchastkasida turli mexanizatsiyalangan
zvenolar ishlaydi, ularning unumdorligi uzaro bir-biriga bog‘langan buli, ularning
tezligiga va bo‘tun potok tezligiga moe keladi. Sanoatda turli parametrli ancha ko‘p
mashinalar ishlab chiqarilmokda, shuning uchun talab etilgan unumdorlikni va
potok tezligini ta’minlash uchun xar bir zveno uchun mashinalar kompleksini
tanlash zarur. Bunday tanlashning kiyinchiligi shundan iboratki,
potok uz ichiga
juda ko‘p turli-tuman ishlarni oladi va potok uchun belgilangan tezlikda barcha
mashinalarni to‘liq ishga solish imkonini beradigan tarkibni tanlashga doim xam
muvaffak
bo‘lish kiyin. Sanoatda xozirda faqatDS-110 va DS-150
avtomatlashtirilgan mashinalar jamlanmasi ishlab chiqarilmokda, ular sement va
asfalt-beton koplamali yo‘l qurilishining potokli usulida barcha ishlarning kompleks
va yuqori unumdor mexanizatsiyasini ta’minlaydi.
Qurilishda potok usulidan foydalanishning iktisodiy i lmaradorligi qurilish
muddatlarining kiskarishi uamda ishlab chiqarish quvvatlarining (yo‘llar, ko‘p
riklar, ishlab chiqarish korxonalari va xk.) uamda asosiy fondlarning ishga
tushirilishi tezlashishida; qurilish tashqilotlari ishining ritmikligida, ularning quvvati
va mablaglaridan to‘liq
va bir tekis foydalanilishida; tugallanmagan qurilish
hajmlarining kamayishida; mehnat unumdorligining oshirishida; qurilish- montaj
ishlari tannarxining pasayishida uamda ular sifatining yaxshilanishida uz ifodasini
topadi. Avtomobil yo‘llari ishga tushirilishining tezlashishi tufayli xalk xujaligi
qo‘shimcha mahsulot oladi, yo‘l qurilishini yanada
kengaytirish va transport
muammolarini xal qilish, mehnatkashlar turmushi va xayotini yaxshilash uchun
uchun mablaglar tejaladi. Potok usullaridan foydalanish uamda qurilish
davomiyligining kiskarishi tugallanmagan qurilishga ajratiladigan kapital
kuyilmalar hajmini kamaytirish, yuklama xarajatlar bo‘yicha mablaglarni tejash
imkonini beradi.
Potok usulidan foydalanishdan quriladigan iktisodiy
samaradorlikni bevosita
hisoblash yangi texnikani qurilishga joriy etishning iktisodiy samaradorligini
aniklash metodikasi asosida amalga oshiriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: