2-mavzu. Yo‘l qurilish ishlarini tashqil qilishning asosiy xususiyatlari. Reja

---

2-MAVZU. YO‘L QURILISH ISHLARINI TASHQIL QILISHNING 
ASOSIY XUSUSIYATLARI. 
REJA: 
1.
Avtomobil yo‘llari qurilishini tashqil qilishning maqsad va vazifalari.
2.
Avtomobil yo‘llari qurilishida transport ishlarini tashqil qilish xususiyatlari.
3.
Avtomobil yo‘llari qurilishiga tashqiliy-texnik tayyorlanish.
4.
Yo‘l qurilishining ishlab chiqarish korxonalarini joylashtirish. Yo‘l qurilishida 
omborxona xo‘jaligini tashqil qilish.
5.
Yo‘l qurilishi mashinalariga texnik xizmat ko‘rsatish va ta’mirlashni tashqil 
qilish.
6.
Yo‘l qurilishi ishlarini tashqil qilish usullari.
 
7.
Kompleks-mexanizatsiyalashgan oqim usuli.
8.
Qurilishni tashqil qilish va yo‘l qurilishi ishlarini olib borishni loyihalashtirish.
9.
Yo‘l to‘shamasi qurilishida ish ko‘lamining optimal uzunligini hamda er ishlarida 
optimal hajmni aniqlash.
10.
Avtomobil yo‘lini qurish uchun mashinalar parkining optimal tarkibini 
belgilash.
11.
Yo‘l qurish ishlarini olib borishning texnologik xaritalari. Avtomobil yo‘li 
qurilishining kalendar grafigini tuzish.
12.
Yo‘l qurilishida tarmoqli rejalashtirish va boshqarish tizimlarini qo‘llash.
13.
Avtomobil yo‘llarini qurishda sifat nazorati, xavfsizlik texnikasi, mehnat va 
atrof muhit muxofazasi.
14.
Avtomobil yo‘li qurilishi sifatini baholash. 
Tayanch iboralar:
transport ishlari, ishlab chiqarish korxonalari, omborxona 
xo‘jaligi, oqim usuli, ketma-ket usuli, mashinalar parki, kalendar grafigi, sifat 
nazorati, tarmoqli rejalash, texnologik xarita, xavfsizlik texnikasi, PPR. 
Avtomobil yo‘llari qurilishini tashqil qilishni ikki qismga bo‘lish mumkin. 
Birinchisi-qurilish tashqiloti va uning bulinmalarini ma’muriy boshqarish va 
ikkinchisi - yo‘l inshootlarini qurish bo‘yicha ishlarini tashqil qilish. Qurilish 
tashqilotlari va ularning bulinmalarini mamuriy boshqarishni talabalar 
“Qurilishni tashqil qilish, rejalashtirish va boshqarish” kursida urganadilar. 
Bevosita yo‘l inshootlarini qurish bo‘yicha ishlarni tashqil qilish masalalari 
"Avtomobil yo‘llari qurilishi texnologiyasini va uni tashqil qilish" faniga kiritilgan. 
Avtomobil yo‘llarini tashqil qilishdan maqsad uni belgilangan muddatda 
barpo etish va foydalanishga topshirish, barcha ishlarni bajarishni va inshootlarni 
qurishni sifatli amalga oshirish, pul, mehnat va moddiy resurslardan loyiha va 
smetada tasdiklangan me’yorlardan oshirmasdan sarflashdir. 
Avtomobil yo‘llarini qurishning me’yoriy davomiyligi uning toifasiga va 
maxalliy sharoitlarga bog‘liq. Aloxida yo‘l ishlari va inshootlarini bajarish 
muddatlari ishlarni tashqil qilish (POR) va ishlarni bajarish (PPR) loyihalarida 
tasdiklangan. 
Yo‘l ishlarini tashqil qilishning kuyilgan maqsadga erishish nuqtai nazaridan asosiy 
vazifalari - bu mehnat unumdorligini oshirish, ishlar sifatini yaxshilash va ayni 

---

paytda materiallarni tejamli sarflash, ularning tannarxini pasaytirish va mehnat 
sharoitlari yaxshilash, ishlarda samaradorligi yuqorirok mashinalardan va malakali 
ishchilar mehnatidan foydalanish, ularga yuqori texnik maxorat talablarini 
kuyishdan iborat.Yo‘l qurilishi ishlarini to‘g‘ri va optimal tashqil qilish ularni 
belgilangan muddatlarda eng kam mehnat va moddiy resurslar sarfi bilan bajarish 
uchun zarur, bu esa tannarxning pasayiщiga olib keladi. Qurilish tannarxining 
pasayishi ishlarning yillik hajmlarini oshirish, kurilittt davomiyligini kiskartirish va 
yo‘llarni tezrok foydalanishga topshirish imkonini beradi, bu esa ancha sifatli 
yo‘llardan xarakatlanish xisobiga transport xarajatlarini kamaytiradi. 
Yo‘l quruvchisi-muhandis ishlarni tashqil kila olishi, mexanizatsiyalangan 
parkning maqbul tarkibini tanlashi, xar bir ish operatsiyasini bajarish usullarini 
to‘g‘ri belgilashi lozim, bu esa EXM xamda muhandislik ishlarini osonlashtiradigan 
boshqa asboblardan foydalanib texnik-iktisodiy xisob-kitoblarni olib borish 
kunikmasini talab etadi. 
Avtomobil yo‘llari qurilishini amalga oshiradigan tashqilot uz ichiga nafaqatqurilish 
bulinmalarini, balki iщlab chiqarish va tayyorlash korxonalarini oladi, ular qurilish 
bulinmalari (otryadlar, zvenolar, brigadalar)ning uzluksiz va samarali ishini 
ta’minlaydi. 
Yo‘l qurilishi tresti tarkibiga quyidagilar kiradi: barcha avtomobil 
tashuvlarini amalga oshiradigan, asosan qurilish ishlarini ta’minlaydigan transport 
bulinmalari (avtobazalar, avtokolonnalar); moddiy-texnik ta’minotning barcha 
turlarini amalga oshiruvchi xamda omborxonalar tizimini (rele oldi, bazaviy) uz 
ichiga olgan ta’minot idorasi; yo‘l mashinalarini ta’mirlash bilan shugullanadigan, 
shuningdek ulardan texnik foydalanishni nazorat qiladigan va ta’minlaydigan 
markaziy ta’mirlash ustaxonalari; trest ishchilari va xizmatchilarini joylashtirishni 
hamda turarjoy va ma’muriy binolardan foydalanishni tashqilqiladigan turarjoy-
kommunal idorasi; ishlab chiqarish korxonalari - asfaltbeton, sementbeton zavodlari 
va boshqa turdagi zavodlar va poligonlar (masalan, temir-beton qismlar va detallarni 
tayyorlovchi), ular doimiy sanoat korxonalari sifatida xam, ishlar borishiga qarab 
yo‘l buylab xarakatlanib turuvchi vaqtinchalik korxonalar sifatida xam amal qiladi. 
Yo‘l qurilishi boshqarmasi (IKB) tarkibiga prorablar uchastkalari (ular yo‘l 
qurilishi ishlarshni aloxida turlarini bajarishga ixtisoslashgan bo‘lishi mumkii), 
maxalliy yo‘l qurilishi materiallari, ishlab chiqarish korxonalari karerlari, agdarilgan 
grunt qatlamlari va sanoat chikindilari bazalari, bog‘lovchi materiallarni qabul qilish 
va ularni tayyorlash uchun bitum bazalari, xarakatdagi sement, asfaltbeton va 
boshqa moslamalar va zavodlar kiradi. 
Bo‘linmalar va tashqilotlarning ushbu majmuasi uzaro bir-biriga uzviy 
bog‘langan va uzaro ta’sirlashadi. Tashuvlar, yarim fabrikatlarni, detallar va 
buyumlarni ishlab chiqarish va ularni liniyaga etkazib berish bo‘yicha ishlarning 
uzluksiz va uyushgan tarzda tashqil etilishi qurilish bulinmalarining samarali ishini 
va demak, bo‘tun trest yoki IKB ishlab chiqarish unumdorligini belgilab beradi. 
Qurilishda mehnatni tashqil qilishning zamonaviy usullari shuni 
ko‘rsatmokdaki, brigada pudrati bo‘yicha ishlash eng samarali xisoblanadi, unda 
mazkur inshootni yoki xattoki uning bir elementini bajarayotgan xamma ishchilar 
va mexanizatorlar qurilish boshqarmasi bilan shartnoma asosida ishlaydi. Bunday 

---

brigada 
pudratida 
qurilishmaydonchasidagi 
ishchilar 
va 
mexanizatorlar, 
materiallarni etkazib beruvchi xodimlar va xaydovchilar, korishmalar va boshqa 
materiallarni tayyorlab beruvchi ABZ va SBZ lar ishtirok etadi. Mehnatni bunday 
tashqil qilish yo‘lni loyihalashtirishda xamda uni qismlarga ajratish mumkin bo‘lishi 
uchun turli brigada pudratlari bo‘yicha bajarishda oqimni tashqil etishda, masalan, 
er qatlamini tayyorlashda, asosni qurishda, koplamani qurishda, aloxida ishlarni 
bajarishda xisobga olinishi lozim. 
Qurilish ishlari hajmlari juda katta bo‘lib, ularni faqatmehnatni tashqil 
qilishning eng yangi ilmiy usullari asosida, yo‘l inshootlari konstruksiyasini 
takomillashtirish, ularning material sig‘imini kamaytirish, mashinalarni kompleks 
tarzda avtomatlashtirish va eng yangi samarali materiallar, shuningdek ishlab 
chiqarish va yordamchi korxonalarda ishlarni robotlashtirish asosida bajarish 
mumkin. 
Avtomobil yo‘llari qurilishi qurilishning kapital sig‘imi yuqori turiga 
kiritiladi, shuning uchun yo‘llarni qurish va rekonstruksiya qilishga yunaltiriladigan 
mablaglar samaradorligini texnik-iktisodiy taxlil qilish muxim axamiyatga 
ega.Kapital qurilishda asosiy vazifa - ishlarni shunday tashqil qilishki, unda kapital 
kiritmalar samaradorligini oshirish, asosiy fondlarni yanada ko‘p aytirish va sifatli 
takomillashtirish, shuningdek qurilishni rejalashtirish, loyihalashtirish va tashqil 
qilishni yaxshilash xisobiga xalk xujaligining barcha tarmoklarida yangi ishlab 
chiqarish quvvatlarini kiska fursatlarda amalga kiritish, qurilish davomiyligini 
kiskartirish va uning qiymatini pasaytirish imkoni mavjud bo‘lishi lozim. 
Davlat avtomobil yo‘llari qurilishiga juda katta mablag‘lar ajratadi, shuning 
uchun byudjet kiritmalari samaradorligini va ulardan qanchalik to‘g‘ri 
foydalanilayotganligini bilish juda muhim. Qurilishni ob’ektiv ta’riflash va uning 
samaradorligini baholash uchun texnik- iktisodiy ko‘rsatkichlardan foydalaniladi. 
Ishlarni tashqil qilish loyihasi bir kator ko‘rsatkichlar bo‘yicha baholanadi. 
Kalendar grafik asosida normativ muddatlarga (T
p
) kiyosiy tarzda qurilish muddati