Mavzu: Keyns va Keynschilik ta’limoti Xozirgi zamon iqtisodiy bilimlarida uch asosiy yo’nalish (yangi klassik, keynschilik va institustional) yaqqol ko’zga tashlanadi. Institustionalizmda sub’ektiv omillar, jamiyat tashqilotlari, oila, xuquq, psixologiya va davlat tashqilotlari roli xal qiluvchi qilib ko’rsatiladi. Keyns ta’limotida davlat roli kuchayadi,aralash iqtisodiyot tan olinadi, investistiya roli to’g`ri xal etiladi. - Xozirgi zamon iqtisodiy bilimlarida uch asosiy yo’nalish (yangi klassik, keynschilik va institustional) yaqqol ko’zga tashlanadi. Institustionalizmda sub’ektiv omillar, jamiyat tashqilotlari, oila, xuquq, psixologiya va davlat tashqilotlari roli xal qiluvchi qilib ko’rsatiladi. Keyns ta’limotida davlat roli kuchayadi,aralash iqtisodiyot tan olinadi, investistiya roli to’g`ri xal etiladi.
- Neoklassik yo’nalish avvlgidek iqtisodiyotga davlatning aralashuvini cheklash tarafdori, ammo ijtimoiy yo’naltirilgan bozorni (Oyken, Relke, Ryustov) qullaydi. M.Fridmen iqtisodiyotda pulning roliga etakchi o’rin beradi (Monetar siyosat).
Keynsning iqtisodiy qarashlari, keynschilik, yangi keynschilik. - J.M.Keyns (1884-1946) "Kapitplizmni tartibga solish"ga oid g`oya tadqiqotchilaridan biri bo’lib klassik maktabga qarshi davlatning iqtisodiyotga faol aralashuvi tarafdoridir. U qiymatning mexnat nazariyasini, qo’shimcha qiymatni inkor etadi. Ularni ishlab chiqarish omillari konstepstiyasi bilan almashtiradi. A. Marshallning, kembridj maktabining davomchidir. Uning bosh asari “Bandlik, foiz va pulning umumiy nazariyasi»(1936)dir (kiskacha “Umumiy nazariya» deb ataladi).
Keyns ta’limotining xususiyatlari: - 1. Bozor munosabatlarining mavjud tizimi o’z-o’zini avtomatik tarzda tartibga sola olmasligi asos qilinib olinganligi.
- 2. Iqtisodiyotning o’sishi va eng yukori ish bilan bandlikni ta’minlash davlatning iqtisodiyotga faol aralashuvi zarurligi («Aralash iqtisodiyot» otasi).
- 3. Iqtisodiy xodisalar taxlilini makroiqtisodiy jixatdan (xususiy milliy daromad va jamgarish o’rtasida bog`liqlik va nisbatlarni) tadqiq etish zarurligi.
- 4. Bandlik nazariyasi kuyidagilarga asoslanadi: bandlik ortishi tufayli, milliy daromad, ayni paytda istemol ҳam ortadi, ammo daromad istemolga nisbatan sekinrok ortadi, odatda insonlarning psixologik «qonuni»dan kelib chikib, ularda jamgarishga moillik kuchayadi.
Keyns g`oyalarning davomchilarini, ya’ni keynschilarni uch oqimga ajratish mumkin - 1. Ung va uta reakstion oqim, agressiv monopolistlarning manfaatini ximoya qilgan.
- 2. Liberal oqim tarafdorlari monopoliya manfaatlarini ximoya etadi, ammo kurollanishni inkor etadi.
- 3. So’l keynschilik oqimi tarafdorlari milliy daromadni to’g`ri taksimlash g`oyasi bilan talab darajasiga samarali ta’sir etishga intiladi.
Keyns g`oyalarining xozirgi davrda rivojlantirilishi yangicha keynschilik deb ataladi. - Yangi keynschilik ikki oqimga bo’linadi:
- 1. Amerikaliklar oqimi (A.X.Xansen (1887-1975) va Xarris);
- 2. Evropaliklar oqimi (F.Perru, G.Ardon, P.Mendes - Frans).
Xansen kapitalizm qiyinchiliklari uning ichki qarama-qarshiliklaridan emas, balki "Tashki impuls"larning susayganligidan deb biladi. - Xansen kapitalizm qiyinchiliklari uning ichki qarama-qarshiliklaridan emas, balki "Tashki impuls"larning susayganligidan deb biladi.
- Davlat xarajatlarini o’stirish va kondirish uchun ish xaqidan olinadigan soliqlarni 25-30% emas balki 60% gacha oshirish taklif etiladi. Ular multipliqator prinstipini akselerastiya prinstipi bilan tuldirdilar. Akselator investistiya o’sishining daromad o’sishiga, ya’ni investistiyadan keyingi va undan oldingi daromadlarning farqlari nisbati bilan aniklanadi. Multipliqator va akselerator g`oyalariga asoslanib, iqtisodiyotning o’zluksiz o’sish sxemasi ishlab chiqildi.
Evropacha oqim Franstiyada shuxrat kozondi. Keyns g`oyalarini G.Ardon, P. Mendes - Frans kabilar to’laligicha qabul qilsa, F.Perru osuda fazoni tartibga solishni samarasiz deb xisobladi. - Evropacha oqim Franstiyada shuxrat kozondi. Keyns g`oyalarini G.Ardon, P. Mendes - Frans kabilar to’laligicha qabul qilsa, F.Perru osuda fazoni tartibga solishni samarasiz deb xisobladi.
- Bu oqim tarafdorlari iqtisodiyotni rejalashtirishni taklif etadilar. Imperativ (direktiv xarakterda Sobik SSSRdagi kabi) va indikativ (xozir ko’p davlatlar qullaydigan) rejalashtirish ajratiladi. Keyns uslubi iqtisodiy inkrozlarning (1948-49, 1953-54, 1960-61, 1967-68, 1969-71,1974-75, 1981-82) oldini ola bilmadi.
Yangi keynschilik urniga postkeynschilik keldi, bo’lar: ingliz iqtisodchilari J. Robinson, N.Koldor, P.Sraffa, Amerikalik olimlar A.Eyxner, S. Vayntraub. Ular kapitalistik tizimning ichki turgunlik konstepstiyasini taklif qildilar. - Yangi keynschilik urniga postkeynschilik keldi, bo’lar: ingliz iqtisodchilari J. Robinson, N.Koldor, P.Sraffa, Amerikalik olimlar A.Eyxner, S. Vayntraub. Ular kapitalistik tizimning ichki turgunlik konstepstiyasini taklif qildilar.
- Ular keyns ta’limotini dinamik, xarakatchan nazariya deb qaraydilar. "Yukori naf", ishlab chiqarish omillarining eng yukori unumi nazariyalarini tankid qilish xarakterlidir. Ijtimoiy institutlar roli ҳam kiritilgan. Bu ta’limda o’sish va taksimot muammolari markaziy o’rinni egallaydi. Ishlab chiqarish va o’sish sur’atlari milliy daromadning taksimotiga bog`liq, daromad va uning o’sishi esa, jamgarma, umumiy jamgarma esa, ish xaqi va foydadan jamgarilgan jami summaga teng bo’ladi.
E`TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT
Do'stlaringiz bilan baham: |