2-mavzu: Statistik kuzatish uslubiyati Reja: Statistik kuzatish to‘g‘risida

4.Statistik kuzatish xatolari va ularni aniqlash yo‘llari 
Har qanday kuzatish, qanchalik yaxshi 
tashkil etilib amalga oshirilmasin, xatolardan 
xoli bo‘lmaydi. Ma’lumotlarni to‘plash 
jarayonida yo‘l qo‘yilgan xatolar kuzatish 
xatolari deb ataladi. Juda katta aniqlikka ega 
bo‘lgan o‘lchov 
vositalari yordamida bajariladigan bir predmetli kuzatishlarda ham xatolar bo‘ladi. 
2.7- tarhda statistik kuzatish xatolari turlarga ajratib tasvirlangan. 
Kuzatish xatolari – 
ma’lumotlarni to‘plash 
jarayoniga xos xatolardir. 

---

Muntazam 
хatolar 
2.7-tarh. Statistik hisobot xatolari 
Kuzatish xatolari ikki turga bo‘linadi: a) muntazam xatolar va b) tasodifiy 
xatolar. 
Muntazam xatolar o‘z navbatida ikki xil bo‘ladi: a) o‘lchov xatolari va b) 
xususiy xatolar ya’ni kuzatuvchi shaxs xatolari. 
Qisman kuzatishlarda voqealarni hisobga olish jarayonida qayd qilish va 
arifmetik xatolar bilan bir qatorda muntazam xatolar ham uchraydi. Ular g‘arazli 
va g‘arazsiz bo‘ladi. /arazli xatolar biror maqsadni ko‘zlaydi. Beg‘araz xatolar esa 
kuzatish uslubini, ayniqsa dasturni va yo‘riqnomalarni umumiy ko‘rinishda 
mujmal bayon etilishidan va kuzatuvchilarning ishini osonlashtirish uchun 
belgilangan tartibdan qisman chetlanishidan kelib chiqadi. Shu bilan birga qisman 
kuzatishlarda xususiy xatolar mavjud, ular reprezentativlik xatolari nomi bilan 
yuritiladi. 
Reprezentativlik xatosi deganda tanlama 
kuzatish natijasida to‘plangan ma’lumotlarga 
asoslanib 
aniqlangan 
umumlashtiruvchi 
ko‘rsatkichlarni 
tekshirayotgan 
bosh 
to‘plamning 
aynan 
shunday 
haqiqiy 
ko‘rsatkichlaridan farqi 
tushuniladi. Kuzatish natijalarini qabul qilish jarayonida ma’lumotlar har
taraflama tekshiriladi. 
Dastlab 
ma’lumotlarni 
arifmetik 
jihatdan 
to‘g‘riligi 
tekshiriladi. 
Bunda 
murakkab jamlama ko‘rsatkichlar tuzilish, 
o‘zaro 
bog‘langan 
ko‘rsatkichlar 
esa 
bog‘lanish 
jihatidan 
arifmetik 
amallar 
Rasmiylashtirish хatolari 
Tasodifiy 
хatolar 
Muntazam 
хatolar 
Tasodifiy 
хatolar 
Rеprеzеntativlik хatolari 
Mazmuniy (dasturiy) хatolar 
Kuzatish хatolari