11-mavzu. Moddaning agregat holati reja

Moddaning suyuq holati. 
Moddaning suyuq holati istalgan bosim va 
temperaturada muayyan hajmni egallashi bilan gaz holatidan farq qiladi, ya'ni 
bosim va temperatura o'zgarganda suyuqlikning hajmi deyarli o'zgarmaydi. 
Moddalar suyuq holatda oquvchan bo'ladi va qanday idishga solinsa shu idishning 
shaklini oladi. Suyuqliklar siqilishga ham, tortilishga ham qarshilik ko'rsatadi, 
ularning molekulalari fazoda ma'lum tartibda joylashishga harakat qiladi.. Demak, 
suyuqliklar xossalariga ko'ra qattiq jismlar bilan gazlar o'rtasida oraliq holatni 
egallaydi.

---

Suyuqliklarning ichki tuzilishi gazlar va kristallarning ichki tuzilishiga 
qaraganda ancha murakkab. Suyuqliklarda molekulalar orasidagi masofa shu qadar 
kichikki, suyuqlikning xossalari ko'p jixatdan molekulalarining hajmiga va ular 
orasidagi o'zaro tartishuv kuchiga bog‛liq, gazlarda esa bu omillarni hisobga 
olmasa ham bo'ladi. Qutblangan suyuqliklarning xossalari yuqorida aytilganlardan 
tashqari, turli molekulalarning ayrim qismlari orasidagi o'zaro ta'sirga ham bog‛liq. 
Qutblangan molekulalar bir-biriga turli ishorali kutblari bilan yakinlashganda 
o'zaro tortilib ikki va undan ortiq molekuladan iborat komplekslar hosil qiladi. 
Bundan komplekslar hosil bo'lish hodisasi assotsilanish deyiladi. Assotsilangan 
suyuqliklar jumlasiga suv, spirtlar, atseton, suyuq ammiak va boshqalar kiradi. 
Assotsilanganda bug‛lanish issiqligi ko'payadi, sujoiqlikning uchuvchanligi 
kamayadi. Temperatura ko'tarilishi bilan suyuqliklarning assotsilanish darajasi 
kamayadi. 
Sirt taranglik va uni aniqlash usullari. 
Suyuqlik molekulalari orasida 
o'zaro tortishuv kuchlari ta'sir etib turadi. Suyuqlik ichidagi molekula hamma 
tomondan boshqa molekulalar bilan kurshab olinganligi sababli unga ta'sir 
etadigan tortishuv kuchlari o'zaro muvozanatlashgan bo'ladi. Suyuqlik sirtidagi 
molekulalarga esa faqat pastki va yon tomondan tortishuv kuchlari ta'sir etadi. 
Suyuqlikka tashqaridan ta'sir etuvchi kuchlar esa tortishuv kuchlariga nisbatan juda 
kichik bo'lganligi sababli sirtdagi molekulalar go'yo suyuqlik ichiga tortilgandek 
bo'ladi. Shu sababli har qanday suyuqlik o'z sirtini kichraytirishga intiladi, ya'ni 
suyuqlik sirti qancha kichik bo'lsa, uning holati shuncha barqaror bo'ludi. Suyuqlik 
tomchisining shar shaklida bo'lishiga sabab ana shudir, chunki sharning sirti 
berilgan hajmda eng kichik
bo'ladi. Suyuqlik sirtini oshirish uchun tashqaridan ish 
sarflash kerak, ya'ni uning sirt taranglik kuchini yengish kerak.
Suyuqlik sirtini 1 sm
2
ga oshirish uchun sarflash lozim bo'lgan ish sirt taranglik 
koeffitsiyenti yoki to'g‛ridan-to'g‛ri