11- мавзу: Ўрта асрларда шарқ мамлакатлари давлати ва ҳУҚУҚИ

11- МАВЗУ: ЎРТА АСРЛАРДА ШАРҚ 
МАМЛАКАТЛАРИ ДАВЛАТИ ВА ҲУҚУҚИ
242 
маъноси қўйиш, қўйиб юбориш демакдир. Tалоқ қилиш ҳуқуқи эркакка 
берилган
17
.
Мерос 
васият бўйича ва қонун бўйича қолдирилган. «Васият» сўзининг 
луғатда баён қилинган маъноси – «топширмоқдир». Шариат бўйича эса, мол-
мулкни ўлгандан сўнг кимга берилишини айтиш. Васият қонуний 
меросхўрлар фойдасига тузилиши мумкин эмас эди. Шунингдек, мол-
мулкнинг учдан бир қисмидан ортиғини васият қилишга ҳам рухсат 
этилмаган. Васиятни тузишда иккита гувоҳ иштирок этиши лозим бўлган. 
Ўлган кишининг мол
-
мулкидан аввало уни дафн этиш маросимларига 
кетадиган харажатлар қорежаган, сўнгра унинг барча қарзлари тўланган. 
Қолган мол
-
мулклар қонуний меросхўрлар ўртасида тақсимланган. Аёллар 
меросдан эркакларга нисбатан икки ҳисса кам улуш олганлар. Диндан 
қайтганлар, ажралган эр
-
хотинлар, мерос қолдирувчининг ўлимига сабаб 
бўлганлар мерос олиш ҳуқуқидан маҳрум эдилар
18
. 
Шариат бўйича жиноят ҳуқуқи ва суд ишларини юритиш тартиби. 
Бурҳониддин Марғинонийнинг «Ҳидоя» асарида жиноят деб, қонун тилида – 
шахсга ва мулкка қарши қаратилган қонун билан тақиқланган қилмиш 
тушунилади, – деб кўрсатилади. Шариат бўйича жиноятларнинг умумий 
объекти дин ва давлат асослари, шахснинг ҳаёти, соғлиги, қадр
-
қиммати, 
номуси, мулкнинг турли
-
туман шакллари, жамоат тартиби ва жамоат 
хавфсизлиги, диний қоидалар, савдо-сотиқ тартиб
-
қоидалари, одил судлов 
асослари ва бошқа муносабатлар бўлиши мумкин. Шариатда, шунингдек, 
жиноятнинг объектив томонини 
тавсифловчи қатор белгилар ҳам мавжуд. 
Масалан, ўғрилик, босқинчилик, зино, зинокорликда айблаш (туҳмат) ва 
бошқа жиноятлар таркибининг объектив томони уларнинг ижтимоий хавфли 
ва ҳуқуққа хилоф ҳаракатлардан иборат эканлигидадир. Шариатда