11- мавзу: Ўрта асрларда шарқ мамлакатлари давлати ва ҳУҚУҚИ

суд ишларини юритиш тартиби 
ўзига хос жиҳатлари 
билан ажралиб турган. Суд жараёни, одатда айблов характерига эга бўлган. 
Иш кўпинча давлат номидан эмас, манфаатдор шахслар томонидан 
қўзғатилган. Фуқаролик ва жиноят судловлари ўртасида фарқ йўқ эди. Суд 
ишлари ошкора тартибда, одатда мачитларда кўриб ҳал қилинган. Унда 
иштирок этишни хоҳловчиларнинг барчаси қатнашишлари мумкин эди. 
Tомонларнинг ўзлари ҳимоячиларнинг ёрдамига таянмай иш юритишлари 
лозим эди. 
Суд жараёни асосан оғзаки амалга оширилган, дастлаб ёзма иш 
юритиш қўлланилган. Аббосийлар ҳукмронлиги давридан бошлаб фуқаролик 
ишлари бўйича суд баённомалари тузила бошланган. Суд жараёни 
тортишувчанлик характерга эга бўлган. Суд ишларини юритишнинг қозилар 
учун белгиланган қоидалари йўқ эди. Шунинг учун улар ишларни ўз 
19
 
Silvia Tellenbach (2015). The Oxford Handbook of Criminal Law (Ed: Markus D. Dubber and Tatjana Hornle). 
Oxford University Press. P. 251–253.
 
20
 
Mohamed S. El-Awa (1993). Punishment In Islamic Law. American Trust Publications. pp. 1–68.
 

---

11- МАВЗУ: ЎРТА АСРЛАРДА ШАРҚ 
МАМЛАКАТЛАРИ ДАВЛАТИ ВА ҲУҚУҚИ
244 
ЭСЛАБ ҚОЛИНГ! 
VI асрда уруғлар ўртасидаги урушда Сётокутайси ғалаба 
қозонди. Унинг ҳукмронлиги даврида – 604 йилда Японияда биринчи қонун ҳужжати 
– Ямато подшоларининг биринчи декларацияси – Сётоку Конституцияси, яъни 17 та 
моддадан иборат Қонун пайдо бўлди. 
хоҳишларича эркин кўриш имкониятидан кенг фойдаланганлар. Ишда гувоҳ 
бўлиб 10 ёшга тўлган, илгари судланмаган, фақат мусулмон динидаги ақли 
расо кишиларгина қатнашиши мумкин бўлган. Икки аёл кишининг 
кўрсатмаси бир эркак кишининг гувоҳлигига тенг ҳисобланган. Ишончли 
далиллар бўлмаса, жавобгар ёки айбланувчи одатда Қуръони Каримни ушлаб 
Аллоҳ олдида тантанали қасам ичиши лозим эди.