11- мавзу: Ўрта асрларда шарқ мамлакатлари давлати ва ҳУҚУҚИ

---

11- МАВЗУ: ЎРТА АСРЛАРДА ШАРҚ 
МАМЛАКАТЛАРИ ДАВЛАТИ ВА ҲУҚУҚИ
231 
МАВЗУ ЮЗАСИДАН МАЪРУЗА МАТНЛАРИ 
11- МАВЗУ: ЎРТА АСРЛАРДА ШАРҚ МАМЛАКАТЛАРИ 
ДАВЛАТИ ВА ҲУҚУҚИ 
 
 
РЕЖА:
 
 
 
1.
 
Хитой давлати ва ҳуқуқи 
 
Ижтимоий тузуми. 
Ўрта асрларда Хитой аҳолиси учта ижтимоий 
гуруҳга: 1) «олийжаноб кишилар»; 2) «раҳмдил, яхши кишилар»; 3) «паст 
табақадан келиб чиққан кишилар»га бўлинган. 
Биринчи тоифадаги кишилар гуруҳини 
имтиёзли, «олийжаноб» шахслар – дунёвий ва 
диний аслзодалар, ҳарбий ва фуқаролик 
мансабдор шахслар ташкил этган. Улар меҳнат 
мажбуриятларидан 
ва 
тан 
жазоларидан, 
баъзилари эса солиқлар тўлашдан ҳам озод 
этилган эди. Бу табақа вакиллари энг йирик ер 
эгалари эди. 
Ўқимишли табақавий гуруҳ – 
шенши 
қудратли 
консерватив 
куч, 
марказий 
ҳокимиятнинг 
таянчи, 
солиқ 
тўловчи 
деҳқонларни анъанавий эксплуатация қилувчи бўлиб қолади. Шенши икки 
тоифага бўлинган. Биринчи тоифага бевосита ҳокимиятга алоқаси бўлган ва 
сон жиҳатдан нисбатан камчиликни ташкил этган шахслар қатлами – 
Расм. Ўрта асрларда Хитой
 

---

11- МАВЗУ: ЎРТА АСРЛАРДА ШАРҚ 
МАМЛАКАТЛАРИ ДАВЛАТИ ВА ҲУҚУҚИ
232 
ҳукмдорнинг яқинлари, катта амалдорлари кирган. Иккинчи тоифага 
биринчи табақага номзод бўлган ва конфуцийлик таълимини олган, лекин 
мансабга эга бўлмаган жуда кўп ўқимишли кишилар кирган. Улар тўғридан- 
тўғри давлат ваколатларига эга эмасдилар, лекин жойларда, жамоа 
бошқарувида жуда катта рол ўйнаганлар.
Иккинчи имтиёзсиз табақа вакилларини оддий халқ, «майда кишилар» 
ташкил этган. Булар асосан деҳқонлар ва ҳунармандлар бўлиб, барча 
солиқлар тўлаш ва меҳнат мажбуриятларини ўташ ана шуларнинг зиммасига 
юкланган эди.
Жамиятдаги учинчи табақавий гуруҳ – «паст табақадан келиб чиққан 
кишилар» тоифасига тўла ҳуқуқли бўлмаган эркин кишилар ва мутлақо 
ҳуқуқсиз кишилар – давлатга тегишли ва хусусий эгаликдаги қуллар кирган
1
.