1-tema. Psixofiziologiya predmeti hám waziypalari

Sha’rtli ha’m sha’rtsiz reflekslerdin’ komponentleri. Sha’rtsiz reflekslerdin’ ko’pshiligi bir neshe kompenentlerden du’zilgen quramali reaksiyalar bolip tabiladi. Misali; iyt ayag’ina elektr togi menen ta’sir etip ju’zege shig’aratug’in sha’rtsiz qorg’aniw refleksinde qorg’aw ha’reketleri menen bir qatarda dem aliw ku’sheyedi ha’m tezlesedi, ju’rek tezirek uradi, dawis reaksiyalari payda boladi( iyt u’redi,)qan qurami o’zgeredi( leykotsitoz, trombotsitoz ha’m basqalar ju’zege keledi.) Awqatlaniw refleksi ha’m ha’reket (awqatti shaynaw,jutiw) secretor, dem aliw,ju’rek – qan tamir ha’m basqa kompenentlerge bo’linedi.
Sha’rtli refleksler, a’dette, sha’rtsiz refleks strukturasin ta’kirarlaydi, sha’rtsiz ta’sir qaysi nerv oraylarin qozg’atsa, sha’rtli ta’sir de usi nerv oraylarin qozg’aydi. Usi sebepli sha’rtli refleks komponentleri qurami sha’rtsiz refleks komponentleri quramina uqsaydi.
Sha’rtli refleks komponentleri reflekslerdin’ usi tu’ri ushin spetsifik tiykarg’I komponentlerge ha’m nospetsifik ekinshi da’rejedegi komponentlerge bo’linedi. Qorg’aniw refleksinde ha’reket, awqatlaniw refleksinde bolsa ha’reket ha’m secretor komponentler tiykarg’isi esaplanadi.
Tiykarg’I komponentlerge joldas bolatug’in o’zgerisler – dem aliw,ju’rek uriwi,tamirlar tonusinin’ o’zgeriwi ha’m haywannin’ ta’sirge reaksiya ko’rsetiwi ushin da za’ru’r. biraq olar Pavlov aytqaninday “ sof xizmatkorlik” ro’lin oynaydi. Ma’selen, qorg’aw sha’rtli ta’sirlewshi sebepli dem aliw tezlesedi ha’m ku’sheyedi, ju’rektin’ tez tez uriwi, qan-tamirlar tonusinin’ artiwi skelet bulshiq etlerininde zat almasiwin ku’sheytirip, qorg’aniw ha’reket reaksiyalarinju’zege shig’ariw ushin optimal sha’ra’ya’t tuwdiradi.
Eksperimentator sha’rtli reflekslerdi teksergende tiykarg’I komponentlerden birewin ko’rsetkish sipatinda tan’lap aladi. Sonin’ ushinda sha’rtli ha’m sha’rtsiz ha’reket ya’ki secretor ya’ki vozomator refleks dep aytiladi. Biraq olar organizmnin’ pu’tkil reaksiyasinin’ tek g’ana belgili bir komponentleri ekenligin umitpawimiz lazim.