|
Film hújjetleri. Video jazıw
Fotosúwret hújjetleri menen bekkem baylanıslı bolǵan kino hújjetleri fotosúwret oylap tapqanlıǵı sebepli hám keyinirek tábiyǵıy payda boldı. Kino mánisi dinamikalıq fotografiya. Filmge súwretke alıw nátiyjesinde hárekettiń izbe-iz statikalıq fazaların óz ishine alǵan bir qatar fotografikalıq suwretlerdegi suwreti alınadı. Bul suwretler ekranǵa shıǵarılǵanda, kadrlardıń tez ózgeriwi sebepli, háreket turaqlı túrde qabıl etiledi. Óytkeni sonda, bólek ramka suwretiniń proektsiyasınan kelip shıqqan háreketiniń qozǵalıwı, bul ramka basqasına almastırılǵanǵa shekem óship ketiwge waqıt taba almaydı, ol jaǵdayda keyingi statsionar faza suwreti bar háreket. Nátiyjede, hárekettiń izbe-iz statikalıq fazaları insan vizual aqılına birlesedi. Bunnan tısqarı, optimal ózgeris sekundına 24 kadrdı quraydı61.
Kino tiykarında ásirlerge barıp taqaladı. Hátteki áyyemgi grek alımı Ptolomey da insan kóziniń bir neshe jıldamlar dawamında vizual tásirlerdi uslap turıw qábiletine itibar qaratqan. Ol bir tárepi qızıl, bir tárepi aq reńge boyalǵan bólekti demde aylandırǵanda, perde aqshıl qızǵılt reń bolıp kóringenligin kórdi62. Keyinirek bul tásir kóriw inertsiyası yamasa kóriw yadı dep atama berildi.
Taǵı bir zárúr shárt - bul principi áyyemgi Egipet ruxanıylarına málim bolǵan hám XIX-ásirdiń ortalarında talapǵa iye bolǵan "tilsimli shıra" dep atalǵan oylap tabılǵan. Onıń dizayni ámeliy sızılmalar menen aylanatuǵın sheńberge tiykarlanǵan. Aynalar járdeminde suwretti ekranǵa ótkeriw múmkin edi.
Biraq, XIX-ásirdiń aqırına kelip ilim hám texnikanıń túrli tarawlarındaǵı sheshiwshi tabıslar:
xronofotografiya oylap tapqanı, yaǵnıy úzliksiz hárekettiń izbe-iz fazaların waqıt aralıǵinda súwretke alıw;
lentalı tesikli suwret qurallarınan paydalanıw;
ekranda úzliksiz háreket suwretiniń proektsiyasın ámelge asırıw;
súwretke alıw waqtında hám plyonkalarni proyeksiyalawda bayqaǵısh plyonkanıń intervalǵa shekem háreketi mexanizmin jaratıw.
Nátiyjede, birinshi kino sistemaları 1880-jıllarda qashannan berli oylap tabılǵan. Olardan birin islep shıǵıwdı frantsuz O. Le Prens ámelge asırdı, ol birinshi bolıp mayısqaq seluloid nurǵa bayqaǵısh lenta hám tartısıw tezligi 16 kvadrat / sek.qa iye. Izertlewler basqa mámleketlerde - Angliya, Amerika Qospa Shtatları, Germaniyada aktiv túrde alıp barıldı. Biraq, keyinirek kinonıń tuwılıwı, 1895 jılda tek ǵana filmlerdi súwretke alıwǵa, bálkim birinshi ret filmlerdiń ǵalabalıq kórgezbesin shólkemlestiriwge iye bolǵan aǵa -ini Lumyerlar atları menen baylanıslı bolıp shıqtı. XIX-ásirdiń aqırına shekem frantsuzlar 2 mıńǵa jaqın filmdi súwretke aldı, bul dúnyadaǵı birinshi kino hújjetine aylandı.
Rossiyadaǵı birinshi súwretke alıw 1896 jılda Nikolay II dıń taxtqa otırǵan dástúrin súwretke alıw edi. Sol jılı 18 may kúni Sankt-Peterburgtıń Nevskiy prospektinde mámleketimizde birinshi kinoteatr ashıldı. Kóp ótpey, Rossiyada kinostudiyalar júdá keń rawajlandı. Az-azdan, xronikalıq-hújjetli filmler islep shıǵarıw tiykarında jergilikli kórkem-óner hám ilimiy-kópshilikke arnalǵan kinematografiya ósti.
Filmdi súwretke alıw processinde, yaǵnıy kinematik tárizde vizual yamasa audiovizual hújjetler jaratıladı, olar kinematografikalıq hújjetler dep ataladı. Olar quramalı dúziliske iye hám kadrlardan, (bir noqattan alınǵan izbe-iz jaylasqan ramkalar), sonıń menen birge, dawıslı komponentten ibarat, yaǵnıy vizual, tekstli, muzıkalıq hám shawqım strukturalıq bólimlerin organikalıq tárizde birlestiredi63.
Film hújjetleri túrli waqıyalar hám haqıyqatlıq faktların keń sáwlelendiredi. Bir ásirden kóbirek waqıt dawamında film hújjetleri ilim hám texnika, sociallıq-ekonomikalıq, siyasiy hám materiallıq turmıstıń túrli tarawlarında maǵlıwmatlardı jazıp alıw ushın keń qollanılǵanlıǵı biykarǵa emes. Jańalıqlar janrındaǵı mińlaǵan metrli filmler, kinojurnalistika milliy hám jáhán tariyxınıń ayrıqsha xronikasına aylandı.
Biraq sońǵı on jıllıqlarda film hújjetleri video hújjetlerge ótip ketti. Videonı jazıp alıwǵa birinshi urınıslar 1927 jılda ingliz Berd tárepinen mexanik televizordan (suwretti mexanikalıq skanerlew menen televizor) video signallardı jazıp alıw ushın islengen. Bul sol waqıtta ámeldegi bolǵan dástúriy gramofon jazıwına uqsas mexanikalıq videokamera sisteması edi. 50-jıllarda, elektron televizordıń kóbeyiwi menen dáslep audio jazıw texnikası videonı jazıw ushın da qollanılǵan. Sol waqıtqa kelip bul usıllardıń sanı úshge jetken: mexanika (gramofon jazıwlarında), fotografika (filmlerde) hám magnit (magnitafonda). Biraq, eń perspektivalı zat 1956 jılda AQShta islep shıǵılǵan magnit lentada transvers sızıqlı jazıw principi bolıp shıqtı.
Video jazıw ádette magnit lentada arnawlı videokamera járdeminde ámelge asırıladı. Bul suwretti magnit lentada jazılǵan elektr signalları (video signalları) izbe-izligine aylandıradı. Video signaldı arnawlı elektron apparatlarda sintez etiwi múmkin. Reproduksiya monıtor ekranında videomagnitafon járdeminde yamasa videoproektorlar, video paneller járdeminde ámelge asırıladı.
Cifrlı usıllar hám qattı deneler matritsalarınıń video texnologiyalarına (katod nurları nayshaları hám videokameralar ornına) keń qollanılıwı sońǵı payıtlarda cifrlı hám qattı jaǵdaydaǵı video jazıwshılar payda bolıwına alıp keldi.
Video hújjetlestiriw processinde video hújjet alınadı, videofonogramma - bul video dawıs jazıw arqalı jazıp alınǵan maǵlıwmatlardı óz ishine alǵan lenta yamasa disk tasıwshısındaǵı audiovizual hújjet64. Videofonogramma texnikalıq, texnologiyalıq hám materiallıq kózqarastan túpten parıq etetuǵın ǵalaba xabar qurallarında jaratılǵan bolsa da, soǵan qaramastan, hújjetlerdi basqarıw hám dereklerdi úyreniwde, ol film hújjetleri túrlerinen biri sıpatında jaylastırılǵan65.
Sonı atap ótiwimiz kerek, barlıq zárúrligi hám áhmiyetine qaramastan, foto, film, video hújjetler tiykarınan, tiykarınan ob'ekt, hádiyse, hádiyse yamasa process forması menen baylanıslı maǵlıwmatlardı jazıp alıwǵa múmkinshilik beredi. Formanı barlıq tolıq maǵlıwmatlarda sáwlelendiriwshi fotosúwretler, kinofilmlar hám video hújjetler kóbinese belgilengen hádiyse hám processlerdiń ishki mazmunın ashıp beriwge ılayıq emes. Bul tiyisli texnikalıq qurallardıń hádiyseler hám processlerge tereń kirip barıwı, olar ortasındaǵı sebep-aqıbet baylanısların ashıp bere almaslıǵı menen anıqlama beriledi66. Soǵan qaramastan, fotosúwret hám kino hújjetleri hám video jazıwlar maǵlıwmat jazıwdıń eń zárúrli usılları bolǵan hám bolıp qalıp atır.
Do'stlaringiz bilan baham: |
