1. Nanotexnologiya termini kim va qachon fanga kiritgan. Nanologiyani asoschilaridan biri, amerikalik fizik olim R. Feynman, ayrim atomlarni mexanik ravishda manipulyatsiya qilishning nazariy imkoniyati haqida gapirar ekan,

47. Kremniy nanozarrachasini olish. 

Erkin Si KN larini turli usullar orqali sintez qilinishi mumkin. Masalan, lazer impulsi 

ta’siri, kimyoviy sintez va keng qo‘llaniladigan elektrokimyoviy usullarni misol qilib 

ko‘rsatish mumkin. Ko‘plab tadqiqotlar natijasida bir necha nanometr o‘lchamli Si KN 

larni olishga  erishilgan. Mis va molibdenning yalang‘och metall klasterlarini olish uchun 

metall bo‘lagini impulsi tovush tezligidan yuqori lazerli bug‘latish jarayonidan 

foydalaniladi. Si plastinasida asosan yarimo‘tkazgichli nanozarrachalarni, ayniqsa Si 

nanozarrachalarni olish uchun ham laser nurlari ta’siridan foydalanish mumkin. Doimiy 

geliy gaz atmosferasi ostida argon-florid (ArF) eksimer lazer nuri impulslari yordamida , 

Yoshida va boshqalar Si nanozarrachalarning kattalashib borishi, He bosimining 

ko‘tarilishiga mutanosib ekanligini ko‘rsatdi. Buning sababi sifatida nanozarrachalarning 

muhitdagi gaz atomlari bilan to‘qnashuv natijasida hosil bo‘ladigan kinetik energiyalarini 

---

uyg‘unlashishi bilan bog‘liq . Atmosferadagi gaz bosimi va zarrachalar o‘lchami 

o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlikdan tashqari, zarrachalarning yadrolash, o‘sish va to‘planish 

jarayoniga ta'sir qilishi mumkin bo‘lgan boshqa nurlanish parametrlari, masalan, nurning 

takrorlanish tezligi, impuls davomiyligi va energiyasi hisobga olinadi. Kuzmin va 

boshqlar argon (Ar) lazer yordamida etanolga botirilgan maqsadli kremniyni nurlantirish 

orqali zarrachalarning o‘rtacha kattaligi impuls davomiyligi bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri 

o‘zgarib turishini aniqladilar. Intantaglia va uning hamkasblari o‘rtacha o‘lchamlari 65 

nm va 5 nm bo‘lgan Si nanozarrachalarni muvaffaqiyatli sintezlashdilar. Zarrachalar 

uchun nurlanish impulslari mos ravishda 0,4 mJ va 0,15 mJ ni tashkil etdi. Bundan 

tashqari, lazer bilan ishlov berishdan keyin NP o‘lchamlarini boshqa usullar yordamida 

nazorat qilish sinab ko‘rilgan. Abderrafi. xloroformda (CHCl3) Si plastinasiga lazer 

impulsi ta’sir qildirgan holda ikki bosqichli usuldan foydalanib kichik o‘lchamli Si 

nanozarrachalarni muvaffaqiyatli sintez qildi. Keyinchalik izopropanol, ftorid kislota 

(HF) va geksan (3:1:3) aralshmasidan ham foydalanib ko‘rilgan. HF zarralar hajmini 

kamaytirishda muhim rol o‘ynashi shubhasiz, chunki u koagulyatsiyani oldini olish va Si 

oksidi sirtini olib tashlash uchun javobgar hisoblanadi.  Femtosekund lazer tizimidan 

foydalangan holda, Intartalia va boshqalar DNK-biomolekulyar birikmasi yordamida Si 

nanozarrachalarini olish uchun sintezining yanada qulay yo‘lini ishlab chiqqanlar. Bir 

qatorli oligonukleotidlar deionizatsiyalangan suvga solinib, so‘ngra Si plastinasi ushbu 

biomolekulalar mavjud eritmaga botirib, keyin lazer impulsi o‘tkazilgan va 

oligonukleotidlar bilan biriktirilgan Si nanozarrachalarni samarali olish uchun zaruriy 

parametrlarni  optimal qiymatlari aniqlangan. Si nanozarrachalarning o‘rtacha o‘lchami 

60 nm dan 5nm gacha kamayishi mumkin.  

---