1. Nanotexnologiya termini kim va qachon fanga kiritgan. Nanologiyani asoschilaridan biri, amerikalik fizik olim R. Feynman, ayrim atomlarni mexanik ravishda manipulyatsiya qilishning nazariy imkoniyati haqida gapirar ekan,

45. Grafen kvant nuqtalarini olish.   

Grafen kvant nuqtalari (GKN) va grafen oksidi kvant nuqtalarini (GOKN) olish bo‘yicha 

hozirgi vaqtda ko‘plab ilmiy tadqiqotlar olib borilmoqda. GKN/GOKN larni olish uchun 

grafit elektrodlar qo‘llanilib, elektrokimyoviy usul bilan tayyorlanadi. Grafen kvant 

nuqtalari limon kislotasi va ishqorning suvdagi eritmasi muhitda olinib, jarayon avomida 

limon kislota konsentratsiyasi domiy ushlab turiladi.  GKN1-GKN4 kvant nuqtalarining 

to‘rt turi, eritmadagi ishqor konsentratsiyasini o‘zgartish orqali olinadi, shu bilan birga 

limon kislotasi kontsentratsiyasini doimiy saqlanadi. Eritmadagi ishqor 

konsentratsiyasining o‘zgarishi natijasida GOKN lar ham hosil bo‘ladi. Limon kislotasi 

va ishqorning muvozanatli ta’sirlashuvi holati natijasida GKN (GKN3) hosil bo‘ladi. Shu 

bilan birga, ishqor konsentratsiyasining uch xil o‘zgarishi natijasida GOKN (GQD1, 

GQD2 va GQD4)lar hosil bo‘ladi. Grafit tayoqchalari boshlang‘ich material sifatida 

olinadi. Grafit tayoqchasining sirtida uglerod qavatlar katta va zich joylashgan. 

Qavatlarda yoriq qismlarni hosil qilish uchun grafit tayoqchalari 1050°C da 5 daqiqa 

davomida qizdiriladi. Elektrokimyoviy jarayonida yoriqli joylarda qavatlarning kesilishi 

va oksidlanish sodir bo‘ladi. Ko‘proq yoriqlarni keltirib chiqarish qavatlarni kesish va  

oksidlanish uchun ko‘proq joylarni yaratadi va jarayonni oson borishini ta’minlaydi. 

Tayyorlangan grafit tayoqchalari anod va katod sifatida ishlatiladi va limon kislotasi va 

NaOH aralashtirilib tayyorlangan suvli eritmasiga botiriladi. Eritmada natriy sitrat tuzi 

hosil bo‘ladi. Eritmada H + va OH– ionlarini beradigan gidroliz jarayoni sodir bo‘ladi. 

Musbat elektr qutbga ulangan yoriqlari mavjud grafit tayoqchasining grafit qatlamlari 

orasiga anionlarning (OH- ionlari) kirib borishi kuzatiladi (qatlamlar orasidagi masofa 

0,35 nm ni tashkil qiladi). OH- ionlari yoriqli joylarda oksidlanadi. OH- ionlaridan hosil 

bo‘lgan kislorod grafit qatlamlari orasida ortiqcha bosim hosil qiladi. OH- ionlari va 

kislorod grafit qatlamlari orasidagi Van der Vaals kuch ta’sirlarini uzadi va bu yoriqli 

grafit tayoqchasining (anod) yemirilishiga olib keladi.   

---