1-Мавзу: “Электрон бизнес асослари” фанининг предмети ва билиш усуллари (2 соат)

3-Mavzu: Elektron biznes tizimlarini qurish uslubiyati (2 soat).

1. 
   Elektron biznes tizimini qurishning nazariy asoslari.
   
2. 
   Elektron biznes tizimlari infratuzilmasi.
   
3. 
   Elektron biznes tizimlarini takomillashtirishning asosiy yo‘nalishlari
   
4. 
   Internet elektron tijoratning axborot -texnologik muxiti sifatida.
   

Elektron biznes tizimini qurishning nazariy asoslari.
Sun kompaniyasi “Java”tilini ishlab chiqib, kelgusida ushbu til asosida ustqurmalarni ishlab chiqarish maqsadida barcha xohlovchilarga bepul foydalanish uchun berdi.
Shuningdek, virusga qarshi ta’minot dasturining millionlab nusxalari bepul tarqatiladi. RealNetwork kompaniyasi Internetda raqamli musiqani bepul tarqatadi. Shu asnoda mutaxassislarning taxminiy baholariga ko’ra bir necha yuz ming dollarga teng standart joriy etiladi.
Internet-iqtisodiyotda tovar (xizmat)ning qiymati uning tarqatilish miqyosiga to’g’ri mutanosibdir. Shuning uchun foydalanuvchilarga taqdim etiladigan nusxalar (masalan, dasturiy mahsulotlar) sonining o’sishi har birining qiymati o’sishiga olib keladi. Kelgusida mahsulotni zamonaviylashtirilgan variantlarini hamda unga qo’shimcha servis xizmatlarni sotish orqali, Internet kompaniya muntazam ravishda yaxshi daromad olishi mumkin. Shu bilan birga u mahsulotni dastlabki versiyasini bepul tarqatishni davom ettiradi.
Yuqoridagilardan quyidagi tavsiyalar berish mumkin.
Tarmoqda Internet-kompaniyasining yashay olishi va rivojlanish asosi quyidagi tartibga rioya etish kerak:
1. Internet-bozorga bepul xizmatlar, mahsulotlar (masalan, dasturiylarini) etkazib berish kerak.
2. Bitta mahsulotni tekinga berib, bir vaqtning o’zida boshqa mahsulotlarni soting (Sun Internet-kompaniyasi «Java» tili dasturini tekinga taqdim etib, serverlarni muvaffaqiyatli sotar edi, Netscape kompaniyasi esa biznes serverlari uchun matematik ta’minotni sotib, iste’molchilarga brauzerlarni tekinga tarqatgan).
3. Istiqbolda tadbirkor uchun ma’lum mahsulotga talab hajmining shakllantirilishi manfaatdor xaridorlarga bepul foydalanish uchun mazkur mahsulotni dastlabki versiyasini taqdim etishga asoslanishi kerak.
Sanab o’tilgan qoydalarga rioya etilishi Internet-kompaniyaning bozorda ishonchli qatnashish hamda Internet-iqtisodiyot doirasida muvaffaqiyatli amal qilishi uchun asos bo’lib xizmat qiladi. Buning yaqqol misoli bo’lib Microsoft kompaniyasining faoliyati hisoblanadi.
An’anaviy iqtisodiyotda tovarni arzimagan takomillashuvi uning narxi o’sishiga olib keladi. Internet-iqtisodiyotda nisbatan sifatli tovarni kamroq narx evaziga olish haqiqatga aylanadi, agarda uni sotib olishni biroz kechiktirilsa. Tovarni sotib olish qancha uzoq vaqtga cho’zilsa, uni shuncha arzon sotib olish mumkin. Shuning uchun Internet-kompaniyalar qat’iy raqobatchilik sharoitida bozorga doim yangidan-yangi tovarlarni etkazishga majburlar. Natijada Internet-iqtisodiyotda bannerli reklamaning, amalga oshirilayotgan innovatsiyalar qiymati hamda “inson kapitali”ning roli ahamiyati o’sib bormoqda.
Narxni teskari shakllantirish tizimi mikroprotsessorlar, telekommunikatsiyalar, mikrosxemalar va boshqalarga taalluqlidir.
Telekommunikatsiya xizmatlariga narxlar yarmiga qisqaradi, telekommunikatsiya quvvatlari esa har bir yarim yilda emas (masalan, kompyuterlar kabi), ancha tez sur’atda ikki barobar o’sadi.
Mikrosxemalarga narxlar pasayishi Mur qonuniga bog’liq, tarmoqlarniki esa – Dj.Gilder qonuniga.
Dj.Gilder 25 yildan so’ng kommunikatsiya xizmatlari hajmi har yili uch barobar o’sishini bashorat qilgan edi.
Internet-iqtisodiyotda bitta hisob-kitob, hujjatlar nusxasining qiymati muntazam pasayib, bir vaqtning o’zida xizmatning sifati oshadi. Xizmatning qiymati pasayishi egri chizig’i nolga intiladi, lekin hech unga etmaydi. Bunday sharoitda Internet-kompaniyaning Tarmoqda yashay olishi muammoga aylanadi. Buning echimi ma’lum. Agarda har qanday xizmatning qiymati nolga intilsa, demak, taqdim etiladigan yangi xizmatlar ro’yxatini jiddiy kengaytirish zarur. Bunda mijozlarga ko’rsatilgan xizmatlarni ularning narxiga ko’paytmasi etarli darajada katta bo’lishi ko’zda tutiladi. Tadbirkorlarning bunday harakati faqatgina Internet-iqtisodiyotda kuzatilishi mumkin. Tarmoq mijozlarga kerak bo’lgan turli ma’lumotni bir zumda etkazish imkoniyatini, yangi tugunlar va xizmatlar sonining beto’xtov o’sishini ta’minlaydi.