Reja: Iqtisodiy inqirozning kelib chiqish mohiyati

Iqtisodiy inqirozlarning turlari va namoyon bo’lish xususiyatlari
REJA:
1.Iqtisodiy inqirozning kelib chiqish mohiyati.
2.Inqirozning bashorat qilishning turli xil konsepsiyalari.
3.Jahon iqtisodiyotining yangi inqirozi – iqtisodiy harakatsizlik.
Iqtisodiy inqiroz ishlab chiqarishning keskin va sezilarli pasayishi bilan tavsiflanadi. Real yalpi ichki mahsulotning pasayishi, ommaviy bankrotlik va ishsizlik, aholi turmush darajasining pasayishi iqtisodiy inqirozning oqibatlaridir.
Birinchi yirik inqirozlar XVII asrda Angliyada yuz bergan. Industrial sanoat iqtisodiyotining rivojlanishi bilan krizislar siklik tavsifga ega bo‘lib, iqtisodiy siklning bosqichlaridan biriga aylangan.
Mavzuga oid asosiy tushunchalar
Iqtisodiy sikl iqtisodiyot rivojlanishining bir holatidan boshlanib, birin ketin bir nechta faralarni bosib o’tishi orqali o’zining dastlabki holatiga qaytib kelgunga qadar o’tgan davr tushuniladi.
Iqtisodiy inqiroz deb ishlab chiqarish hajmining keskin tushib ketishiga aytiladi.
Tarkibiy inqirozlar – iqtisodiyotning turli tarmoqlari va sohalari rivojlanishi o’rtasidagi chuqur nomutanosibliklar vujudga kelishi natijasida avvalo ayrim tarmoqlarda keyin esa butun iqtisodiyotda ishlab chiqarish hajmining tushib ketishi.
Agrar inqirozlar – qishloq xo’jaligida ro’y beradigan iqtisodiy inqirozlar bo’lib, sanoat sikllariga qaraganda ancha uzoq davr etadi.
Iqtisodiy tushkunlikning xarakteriga, ularning milliy iqtisodiyotning turli sohalarini yoki tarmoqlarini qamrab olishiga, ro‘y berish chastotasiga qarab iqtisodiy inqirozlarning quyidagi turlari farqlanadi.
Xo‘jalik tizimida muvozanatning buzilishi miqyosiga ko‘ra inqirozlarni umumiy hamda ayrim sohalarda yuz beradigan inqirozlarga bo‘lish mumkin. Umumiy inqirozlar butun milliy xo‘jalikni va jahon xo‘jaligini qamrab olsa, ikkinchisi qisman, ya’ni ayrim sohalar yoki tarmoqlardagi tanglik sifatida ro‘y beradi.
Pul-kredit sohasidagi inqiroz – mamlakat pul-kredit tizimining tang ahvolga tushishi bo‘lib, bunda tijorat va bank krediti keskin qisqaradi, qimmatli qog‘ozlar kursi, bank foizi pasayib ketishi natijasida banklar sinib, ommaviy holda bankrotlikka uchraydilar.
Valyuta inqirozi - bu milliy valyuta qimmatining tushib ketishi, bankda valyuta zaxirasining tugab, milliy valyuta kursining keskin pasayishi holati.
Birja inqirozi – birjada qimmatli qog‘ozlar kursining tezda tushib ketishi, ularni emissiya qilishning qisqarishi, fond birjalari faoliyatidagi chuqur tushkunlik, tanglik holati.
Tarmoq inqirozlari - milliy xo‘jalikning biron-bir tarmog‘ini qamrab oladi, tarkibiy o‘zgarish yoki normal xo‘jalik aloqalarining buzilishi tufayli ishlab chiqarishning pasayishi va tarmoqlarning birida (masalan, ko‘mir, po‘lat va to‘qimachilik sanoatida) faoliyatni qisqartirish bilan tavsiflanadi.
Tarkibiy inqirozlar ijtimoiy ishlab chiqarishda tarmoqlararo nomutanosiblikning asta-sekin va uzoq muddatli kuchayib borishi bilan bog‘liq bo‘lib, ijtimoiy ishlab chiqarishning mavjud tuzilmasi va resurslardan samarali foydalanishning o‘zgargan sharoitlari o‘rtasidagi nomuvofiqlik bilan tavsiflanadi.
E’tiboringiz uchun rahmat
Tayyorladi: Iskandarov Ravshan
80-21