|
Xitoy iqtisodiyotida sanoat ishlab chiqarishning o'rni Tekshirdi: Yalgasheva Shohsanam Bajardi: Mardiyeva Mohinur Sanoat tarmoqlari - Xitoy sanoati 2 ta asosiy sanoat tarmoqlarini, yani, og’ir va yengil sanoat tarmoqlarini o’z ichiga olib, Xitoyda og‘ir sanoat asosan, quyidagi tarmoqlarni qamrab oladi:
- elektroenergetika;
- metallurgiya (qora va rangli);
- mashinasozlik;
- aviakosmik;
- avtomobilsozlik;
Ko'mir konlari - Ko‘mirni qazib olish konlari asosan, mamlakatning Shansi provinsiyasidagi Datsin shaxtasi, Xeylunszyandagi - Szyasi, Lyaonindagi - Tefa shaxtalari bo‘lib, ular 16 ta yirik ko‘mir qazib olish markazlaridan iboratdir.Yirik miqyosda ko‘mir qazib olish mamlakatda 2 ming yil ilgari boshlangan bo‘lib, uni qazib olish hajmining kengayishi faqatgina 1949 yildan boshlandi.
1949 yilda uni qazib olish 32,4 mln.tonnani tashkil etgan bo‘lib, bu ko‘rsatkich bo‘yicha mamlakat dunyoda 9-o‘rinni egallagan. 1985 yillargacha ko‘mir qazib olish hajmining yillik o‘sishi 9,6% ni tashkil etgan bo‘lsa, hozirgi kunga kelib, uning yillik o‘sish sur’ati ikki baravarga ortdi va 20,8 % ni tashkil etmoqdadir. 1949 yilda uni qazib olish 32,4 mln.tonnani tashkil etgan bo‘lib, bu ko‘rsatkich bo‘yicha mamlakat dunyoda 9-o‘rinni egallagan. 1985 yillargacha ko‘mir qazib olish hajmining yillik o‘sishi 9,6% ni tashkil etgan bo‘lsa, hozirgi kunga kelib, uning yillik o‘sish sur’ati ikki baravarga ortdi va 20,8 % ni tashkil etmoqdadir. Neft konlari - 1950 yillarda uni qazib olish yiliga atigi 120 ming tonnani tashkil etar edi. Mamlakat iste’moli uchun yetmaydigan qismi esa, chetdan import qilinar edi. Eski Xitoyda atigi 3 ta uncha katta bo‘lmagan neft konlari mavjud bo‘lgan, ular asosan, Gansu provinsiyasidagi Yuyminda, Shansidagi - Yanchanda joylashgan edi. Undan tashqari, 2 ta gaz qazib olish konlari ham mavjud bo‘lib, ular Sichuandagi - Shiyugou va Shendeman konlari hamda Shimoliy-Sharqiy Xitoyda joylashgan sun’iy suyultirilgan yoqilg‘i ishlab chiqaruvchi bir necha zavodlardan bor.
Xitoyda neftni qazib olish sanoati ikkiga bo‘linadi, ular quruqlikda va dengizdan neftni qazib olishdan iboratdir. Quruqlikda neft qazib olish Xitoyning 20 ta provinsiyasida, avtonom rayonlar va markazga bo‘ysunuvchi shaharlarda amalga oshiriladi. - Xitoyda neftni qazib olish sanoati ikkiga bo‘linadi, ular quruqlikda va dengizdan neftni qazib olishdan iboratdir. Quruqlikda neft qazib olish Xitoyning 20 ta provinsiyasida, avtonom rayonlar va markazga bo‘ysunuvchi shaharlarda amalga oshiriladi.
- Hozirgi kunda mamlakatda 16 ta yangi neft konlari ochilgan.Xitoyda neft qazib olish 1978 yilga kelib, - 100 mln. tonnani tashkil etdi, 1998 yilda - 125 mln.tonnani va hozirgi kunda 181 mln.tonnani tashkil etmoqdadir va bu ko‘rsatkich bo‘yicha Xitoy dunyoda 6-o‘rinni egallamoqda.
Qora metallurgiya - Qora metallurgiya asosini Xitoydagi yiliga 1 mln. tonna ko‘mir ishlab chiqarish quvvatiga ega bo‘lgan 14 ta kombinat tashkil etadi.Hozirgi kunda Xitoy, po‘latning 1000 dan ortiq sortini va prokatning 20 000 dan ortiq turini ishlab chiqarmoqda. Xitoyda metall ishlab chiqaruvchi bir qator zavodlar ham qurilib ishga tushirildi. Bular alyuminiy ishlab chiqaruvchi zavodlar bo‘lib, ular Shandun, Xenan, Sichuan, Guychjou va Gansida joylashgandir. Mis ishlab chiqaruvchi markazlar Dayoda, Bayinda, va Desinda tashkil etildi.
Mashinasozlik - Hozirgi kunda Xitoy 130 tadan ortiq turdagi mashina va uskunalarni dunyoning 40 ta davlatiga eksport qilmoqda.Avtomobilsozlik – 1950 yilda Xitoyning Chanchun shahrida 1- avtomobil zavodi ishga tushirildi. Undan so‘ng Nankinda, Pekinda va Shanxayda avtomobil zavodlari ishga tushdi va 1975 yilda Xubeyda avtomobil dvigatellari zavodi ham ochildi. Hozirda mamlakatda yuk avtomobillari, avtobuslar, djiplar, samosvallar va treylerlar ishlab chiqarilmoqda. Ular 6ta kategoriyali, 82 ta turdagi va 200 dan ortiq modifikatsiyalangan avtomobillardir.
Elektronika sanoati - Bu sanoatga 1980-yillarda davlat tomonidan ahamiyat kuchaytirildi, 1985- yillarga kelib esa, Xitoyda 2600 ta korxona tashkil topdi. Ushbu soha dengiz oldi va ichki rayonlarda ham rivojlandi. Ular asosan, Shanxay, Pekin, Shandun, va Xubeyda joylashgandir.
- radarlar, raketa, samolyotlar, dengiz kemalari va turli qurollar uchun elektron uskunalari;
- televizion va radioni uzatish uskunlari, magnitofonlar, videokameralar, fotoapparatlar, radiodatchiklar
- 800 turdagi mahsulotlar
- 600 turdagi yarim o‘tkazuvchan dissektorlar
Qurilish materiallari sanoati - Bu sanoat asosan g‘isht, cherepitsa, sement, oyna va yangi qurilish materiallarini ishlab chiqaradi. Sement ishlab chiqarish bo‘yicha Xitoy hozirgi kunda dunyoda 1-o‘rinni egallamoqda.Xitoyning sementga bo‘lgan ehtiyojini kundan-kunga oshib borgani bilan, u faqat kishi boshiga 140 kg. ni tashkil etmoqda, dunyo bo‘yicha esa, bu ko‘rsatkich o‘rtacha 210 kg. ni tashkil etmoqda. Qolgan yetishmovchilikni Xitoy uni import qilish bilan to‘ldirmoqda.
Do'stlaringiz bilan baham: |
