1- ma'ruza. Odam va hayvonlar fiziologiyasi faniga kirish

Ovqatning energetik ekvivalenti.Har qanday ovqatning energetik ekvivalenti deb uni tashkil qilgan asosiy oziq moddalar (karbonsuvlar, yog’lar, oqsillar) tarkibidagi umumiy energiya miqdoriga aytiladi. Bu ko’rsatgichni aniqlash uchun ovqat yoki uning tarkibini tashkil qiladigan oziq moddalar kalorimetrda (kalorimetrik bombada) yondirilishi kerak. Shu narsa muhimki, oziq modda­lar to’g’ridan-to’g’ri yondirilishi yoki organizmda katabo­lik yo’l bilan parchalansa ham bir xil miqdorda energiya aj­ratar ekan. Mana shunday yo’l bilan aniqlanishiga 1 g. Glyuko­zaning energetik qiymati 15,7 kJ (3,75 kkal). Har xil karbonsuvlar aralashmasida bu ko’rsatgich 17,16 kJ/g (4,1 kkal/g)ni tashkil qiladi. Yog’larning energetik qiymati eng yuqori bo’lib, u uglevodlarga nisbatan 2 baravar ziyod, ya'ni uning 1 g oksidlangan 9,3 kkal energiya beradi. Shuning uchun ham tanada energiya­ning zahira qilinishi yog’ hisobidan bo’lishi ancha qulay. Oqsillar organizmda parchalanganda to’liq oksidlanmaydi, ularning tarkibidan aminogruppa ajralib mochivenaga (siy­dikchilga) aylanadi. Mochevina esa o’z tarkibiga oz-muncha ene­giya sarflaydi. Shuning uchun ham oqsillarning tanada oksid­lanishidan 1 g hisobiga 17,17 kJ (4,1 kkal) enegiya ajratishi, kolorimetrda yondirilganda esa 22,6 kJ/g (5,4 kkal) energiya hosil bo’lishi kuzatiladi. Yana shu narsani hisobga olish ke­rakki, odam iste'mol qiladigan oqsilning 92 % , yog’ning 95 % va karbonsuvlarning 98 % o’zlashtiriladi, xolos (o’rta hisobda). Shularni e'tiborga olib fiziologik tadqiqotlarda 1 g karbonsuv va oqsil 4,0 kkal, 1 g yog’ esa 9,0 kkal energiya ajra­tadi deb hisoblash xato hisoblanmaydi.