1 -§. Turkistonda istiqlol uchunkuraslining g'oyaviy asoslari

4-§. TURKISTONDA O'RNATILGAN SOVET REJIMIVA BOLSHEVISTIK DIKTATURANING MOHIYATI

Turkistondagi sovet rejimining o’ziga xos xususyatlari

Zo'ravonlik va xalqlarni ezishga qaratilgan sovet rejimi o'zining ilk kunlaridan boshlab Turkistondagi tub xalqlarga nisbatan mustamlakachi-lik siyosatini yuritdi. Chor Rossiyasining mustamla-kachilik tizimi sovetlar davrida yanada takomillaslitirildi.Turkiston Xalq Komissarlari Soveti o'zining tuzilishiva boshqaruv apparatlari jihatidan mutlaqo farqli huku-mat edi. Turkiston XKS tarkibiga kirgan 15 ta komissar-lik o'lkaning boshqaruv ishlarini butunlay qamrab olgan.O'lkada o'rnatilgan sovet boshqaruv tizimining o'zigaxos va farqli tomoni shundaki, u taslikil topgan zahotiyoq Rossiyadagi markaziy hukumat— bolsheviklarni tan oldi.

1917-yil 23-noyabrda Turkiston o'lkasidagi yangihukumat aholiga qilgan murojatida o'zining maqsadlari-ni yasliirib o'tirmadi. Murojaatda quyidagi fikrga alohi-da urg'u berilgan edi: «Xalq Komissarlari Soveti Markaziy hokimiyatning barcha dekretlarini og'ishmayamalga oshiradi va o'z faoliyatida butun Rossiya sovetlars'yezdining qarorlariga amal qiladi. Bu topshiriqlarnibajarish yo'lidagi har qanday qarshilik sovetlar tomo-nidan keskin choralar ko'rish bilan kutib olinadi».

Demak, Turkiston XKS o'z faoliyatining birinchi kunlaridan boshlab sovet siyosatini amalga oshirishga,Turkiston o'lkasida sovet rejimini mustalikamlasliga jon-jahdi bilan kirishdi.

Barcha mahalliy sovetlarga zudlik bilan qizil gvardiyatuzishga kirishish taklif qilindi. O'lka komissarligi tar-kibida bo'lgan va boshqaruvda asosiy rol o'ynaydiganharbiy, tasliqi savdo, shuningdek, pochta, telegraf vatemir yo'llar boshqaruvi masalalari butunlay Rossiyadagitegishli idoralar ixtiyoriga berib qo'yildiki, oqibatda Turkiston XKS ijrochi organga aylanib qoldi. Markazdan yuborilgan barcha mas'ul xodimlar, turli komissiya,byuro va taslikilotlar o'z siyosatlarini qo'g'irchoq organga aylangan o'lka XKS orqali yuritdilar.

Turkistonda bolsheviklar asos solgan sovet rejimi chorizrnning mustamlakachilik siyosatidan oshib tushdi.Turkiston o'lkasi ikkinchi marta Markaziy Rossiyagasiyosiy va iqtisodiy jihatdan qaram bo'la boshladi.

O'lkada hokimiyatning faqat ishchilar va yevropaliunsurlar qo'lida bo'lib qolishi Turkistondagi barchademokratik kuchlarning yangi hukumatga bo'lganishonchsizligini kuchaytirib yubordi. Bolsheviklar va so'l eserlar Turkiston Muxtoriyati hukumatini ag'darib, mamlakat aholisining o'lkani boshqarishga bo'l-gan qonuniy huquqini inkor qilib, hokimiyat to'g'-risidagi masalani kelishib hal qilish imkoniyatiniyo'qqa chiqardi va shu bilan Turkiston siyosiy ha-yotidagi kuchlarning kelgusida muxolif turib qolishinioldindan muqarrar qilib qo'ydi.