Ў збекистон р еспубликаси о лий ва ўрта махсус таълим вазирлиги том он и д ан олий ўқув ю ртлари

Ю
— юмшоқ, эзилиши 30 %дан куп. 
Я Б
— 
ярим бикр, эзилиши 6—30 
%, Б
— бикр, эзилиши 6 %гача каби 
гуруҳларга бўлинади. Иссикдикни кам ўтказадиган ашёларнинг си- 
қилишга бўлган мустаҳкамлиги уларнинг эзилиш кучи 0,002 МПа 
га етганда ҳисобга олинади. Иссикдикни кам ўтказадиган ашёлар­
нинг сиқилишдаги мустаҳкамлиги 0,2—2,5 МПа. Анорганик ашё­
ларнинг мустаҳкамлиги 0,15—0,5 МПа, ёғоч қиринди тахтаники 
эса 0,4—2,0 МПа тенг.
387

---

Бундай ашёларнинг мустаҳкамлиги уларни кутарганда, тахлаган- 
да, ташиганда бузилмаслигини, эзилиб уваланмаслигини таъминла- 
ши лозим. Ашёларнинг сув шимувчанлиги уларнинг мустаҳка м л и ги - 
ни, чидамлилигини ва иссикдик ўтказувчанлигини камайтиради. Бу­
нинг учун қурилиш ашёлари таркибига сувни ўзидан қочирувчи 
гидрофоб қўшилмалар қўшилади. Агар иссикдикни кам ўтказадиган 
ашёлар деворбоп конструкциялар оралиғида ишлатилса, уларнинг газ 
ва буғ ўтказувчанлик кўрсаткичлари аникданади. Иншоот ва турар 
жой биноларида ишлатиладиган иссикдикни сакдовчи ашёларнинг 
ўтга чидамлилиги синаб кўрилади. Бундай ашёларга 20 дақиқа даво­
мида 800—850°С ҳарорат таъсир этганда ўз шаклини сақлаши, ёнмас- 
лиги ҳамда хоссаларига зарар етмаслиги керак.
Иссиқ-совуқни кам ўтказадиган органик ашёлар
Ёғоч толали зичланган плиталар елимли сув билан қоришти- 
рилган ёғоч толаларини қолипга жойлаб, зичлаб, кейин сунъий 
ёки табиий усулда қуритиб олинади. Унинг сувга чидамлилигини 
ошириш мақсадида қоришмага парафин эмульсияси қўшилади. Пли- 
таларнинг узунлиги 1200 дан 3000 мм. гача, эни 600 дан 1600 мм. 
гача, қалинлиги эса 12,5 ва 25 мм бўлади. Плитанинг \ажмий оғир- 
лиги 40 кг/м
3
дан ошмайди.
Акустик хусусиятга эга бўлган ёғоч толали плиталар махсус ус- 
куналарда олдиндан тайёрланган ёғоч-тола, боғловчи модда ва сув- 
дан ташкил топган қоришмани қолиплаш йўли билан ишлаб чи- 
қарилади.
Ёғоч қириндили плиталар одатда, ёғоч буюмлар ишлаб чиқара- 
диган саноат чиқиндиси — ёғоч қиринди билан синтетик смола- 
ларни қориштириб, кейин иссиқ ҳолатда зичлаш усулида олинади. 
Қоришма таркибидаги ёғоч қиринди микдори 88—92 % ва органик 
боғловчи модда — смола микдори эса 
8 —
1 2
% қилиб олинади.
Иссиқ-совуқни кам ўтказадиган ашё сифатида кўпинча енгил 
ва ўртача ҳажмий оғирликдаги плиталар кўп ишлатилади (иссиқ- 
лик ўтказувчанлик коэффициенти 0,04—0,08 Вт/(м • °С)). Зичлиги 
энг катта ёғоч қириндили плиталар биноларнинг ички қисмини 
пардозлашда, пардевор сифатида кенг ишлатилади. Плитанинг эги­
лишга бўлган мустаҳкамлиги ишлатиладиган ёғочнинг турига ва 
плитанинг ҳажмий оғирлигига боғлиқ. Плитанинг эгилишдаги мус- 
таҳкамлиги одатда 3,5 МПа бўлади. Плиталарни механик асбоб ва 
ускуналарда ишлаш осон, яъни плитани арралаш, пармалаш ёки 
фрезалаш йўли билан керакли буюмлар тайёрлаш мумкин. Ёғоч 
қириндили плитанинг таннархи ёғоч-тола плитага нисбатан кам.
388

---

Чунки, ёғоч қириндили плитани ишлаб чиқариш технологияси бир- 
мунча оддий.