Таянч сўзлар ва иборалар

Режа:
1. Табиатнинг соғломлаштирувчи кучларидан жисмоний тарбия жараёнидан фойдаланиш.
2. Гигиеник омилларнинг жисмоний тарбиядаги аҳамияти.
3. Техника хакидаги тушунча.
4. Техника бўлимлари.
5. Жисмоний машқлар фазаси.
6. Ҳаракатлар характеристикаси.


Таянч сўзлар ва иборалар: жисмоний машқ, ҳаракат, ҳаракат фаолияти, машқ техникаси, техника асоси, техника звеноси, техника детали, гигиеник омиллар, табиатни соғломлаштириш кучлари, жисмоний машқ, мускулнинг ута зурикишини оптимал йўналиши, ҳаракатларнинг тавсифи, ҳаракат координатлари, тананинг вертикал ҳолати, ҳаракатнинг йўли, ҳаракатнинг темпи, ҳаракатнинг амплитудаси, гимнастика, спорт, ўйин, саёхат, статик, динамик, циклик, ациклик,асосий машқ, ёндаштирувчи машқ, тайёрловчи машқ, спорт машқи, куч машқлари, тезкорлик машқлари, чакконлик машқлари, чидамлилик машқлари, эгилувчанлик машқлари. Техника. Жисмоний машқлар техникаси. Жисмоний машқлар техникасининг ички ва ташқи шакли. Техника асоси, негизи, қисми. Ҳаракат траекторияси. Ҳаракат амплитудаси. Ҳаракат тезлиги. Ҳаракатнинг вақт характеристикаси. Ҳаракат суръати. Ритм.
Жисмоний тарбия процессида эришилган чиниктириш самарасикучиш кобилиятига эга, яъни у кишининг бошқа фаолияти турларида, жумладан, меҳнат ва ҳарбий фаолиятида ҳам намоён бўлади, бу жисмоний тарбиянинг амалий аҳамиятини янада оширади. Чиникиш шуғулланувчиларда иродавий сифатларнинг намоён бўлишига (йникса нокулай ташки шароитларда) ёрдам беради. Жисмоний машқлар ёрдамида (агар у чиникиш билан кушиб олиб борилса) организмнинг носпецифик таъсирларга (чайкалтириб бошини айлантириш, тебраниш, ортикча юкланиш, вазнсизлик ҳолатива бошқалар) каршилик кўрсатиш кобилиятини ошириш мумикн. Бу эса хозирги вақтда катта аҳамиятга эгадир.¹
Табиатнинг соғломлаштирувчи кучларива гигиеник омиллар - Хаво, куеш нури, сув жисмониц тарбия жараенида табиатнинг соғлом лаштирувчи кучлари тарзида тарбиянинг воситаси сифатида фой даланилади. Хаетий шароит, мухит инсонни турли шароитда моддий неъмат яратиш, яшашга мажбур қилади. Бунга куникиш, тайер бўлиш мухим аха миятга эга. Шунинг учун табиатнинг инъоми – хаво, сув, куеш нури инсон иш кобилиятини ошириш, саломатлигини мустахкамлашнинг асосий воси тасидир.
Жисмоний тарбия жараенида табиатнинг соғломлаштирувчи кучлари ҳаракат билан (очик хавода, куеш нури остида ва бошқалар билан) жисмо ний машқларни кушиб олиб борилади. Чумилиш, офтобда тобланиш, хаво нинг иссик-совуги жисмоний машқлар билан инсон орга низмига турлича таъсир этади. Машғулотлар давомида бу воситалардан тизимли фойда ланиш мухим аҳамият касб этади.
Ишни шундай кайд қилиш лозимки, жонажон республикамизнинг географик, иклимий ва экологик ҳолати барча вилоят ва худудларда табиатнинг соғломлаштирувчи кучларидан фойдаланишнинг илмий асоси ни ишлаб чиқаришни таказо этади. Маслан, куеш нуридан фойдаланиш соат 10.00 дан 12.00 гача бўлиб, 16.00-17.30 гача еши, жинси ва бошқа инди видуал хусусиятларини хисобга олган тарзда бўлмоги керак. Жисмоний машқларнинг меъери, юкламанинг умумий микдори, машқнинг интенсив лигини эътибордан четда қолдириш салбий натижаларга олиб келишни унутмаслик лозим.
Шуғулланувчиларда куеш ваннаси, сувда чиникишнинг назарий билимларини бериш ва улардан системали фойдаланиш, хавонинг ўзгари ши организмнинг иссик-совукка, кескин ўзгаришларга тез мослашиши нинг оширишига олиб келиши амалда исботланган. Чиниктириш индивид нинг ешлигидан амалга оширилиши лозим. Ҳар томомнлама чиниктириш учун омилларининг турли жисмоний машқларни бажариш билан кушиб олиб борилиши ташки мухитнинг салбий таъсирларига организмнинг каршилик кўрсата олиш кобилиятини янада оширади.
Жисмоний тарбия жараенида эришилган чиникишнинг самараси “кучувчан» бўлади, яъни у инсоннинг бошқа фаолияти (асосан, меҳнат, ҳарбий хизмат) да намоён бўлади ва жисмоний тарбиянинг хаетий-амалий лигини оширади. Қолаверса, рухий-иродавий хислатларини ҳам кучайти ради. Айникса, чайкалиш, тебраниш, меъерсиз юкламага чидащ, вазнсиз лик ҳолатига олиб келади.