Zoologiya(Omirtqali) pa'ninen Laboratoriyalıq jumıslar Jumıstı orınlawǵa kórsetpeler

Sabaqtıń maqseti: Balıqlardıń skelet sisteması hám atqaratuǵın xızmetleri menen tanısıw.


Oqıtıwshınıń maqseti: Balıqlardıń skeletin ayırıp alıw usılı menen tanıstırıp, súyek elementleriniń jaylasıw tártibi hám atqaratuǵın xızmetin talabalarǵa túsindiriw.


Kerekli ásbap úskeneler: Qatırılǵan balık skeleti, karton, kley, iyne, SD disk, proektor, kompyuter.
Tapsırma.
Balıqlardıń skelet sisteması hám olardıń bólimleri menen tanısıw.

1. 
   Bassúyeginiń qaptaltárepinenkórinisi.
   
2. 
   Bas súyegi visceral bóliminiń kórinisi.
   
3. 
   Iyin beldemesi, qarın qalashı.
   
4. 
   Jambas beldemesi, qarın qalashı.
   
5. 
   Gewde bólimi omırtqasınıń aldınan kórinisi.
   
6. 
   Quyrık qalashı.
   

Skeletiniń dúzilisi.
Omırtqa baǵanası.
Súyekli balıqlardıń omırtqa baǵanası tek xondral súyeklerden dúzilgen bir qansha omırtqalar jıyındısınan ibarat. Sazannıń omırtqa baǵanası tek dene hám quyrıq bólimlerine bólinedi, omırtqa baǵanası qos batıńqı amficel tipte, olardıń arasında xorda qaldıkları saqlanıp qalǵan (31-súwret 1). Xorda qaldıqları omırtqa denesin tesip ótetuǵın tar kanallar arqalı bir-birine qosıladı. Dene hám quyrıq bólimleriniń omırtqaları dúzilisi jaǵınan bir-birinen parıq qıladı.
Dene bólimi: omırtqa denesiniń (32-súwret A, 1) kese-kesimi domalaq bolıp, onıń qaptal tárepinen jambas ósimteleri shıǵadı (32-2-súwret). Bul ósimtelerge dene boslıǵınıń ústingi tárepinde ǵana emes, bálki qaptal tárepinen hám qarın tárepinen de orap turıwshı qılısh sıyaqlı qayırılǵan qabırǵalar birigedi.
3 1-Súwret. Sazannıń omırtqa baǵanası, quyrıq bóliminiń uzınına kesimi.
1-redukciyalanǵan xorda, omırtqa baǵanası, 2-ústiingi taǵa, 3-ústińgi súyekli ósimte, 4-arqa miy kanalı, 5-tómengi taǵa,6- tómengi súyekli ósimtesi, 7-gemal kanalı.

Omırtkalardıń ústińgi tárepinen ústingi taǵalar (31-súwret, 4) shıǵıp, bular ústingi qıl tárizli ósimteler (32-súwret, 5) menen qosıladı. Ústińgi taǵadan payda bolǵan kanalda arqa miy jaylasqan.

Quyrıq bólimi omırtqalarınıń (32-súwret, B) dene hám taǵa bólimleri boladı. Biraq olardıń kese-kesim ósimteleri tómende jaylasıp, tómengi taǵanı (32-súwret, 6) payda qıladı hám astıńǵı qılshıqlı ósimteleri (32-súwret, 7) menen qosıladı.


32-Súwret. Sazanbalıqtıń omırtqaları:
A-Deneomırtqası, V-Quyrıqomırtqası, 1-omırtqa, 2-kese ósimte, 3-qabırǵa, 4-ústingi taǵa, 5-ústingiostist ósimte,6- tómengi taǵa,7- tómengiostist ósimte.

Astıńǵı taǵadan payda balǵan kanal gemal kanalı dep ataladı hám onda quyrıq arteriya hám venaları jaylasqan. Bunnan basqa sazanda kópshilik súyekli balıqlardan hár qanday qabırǵaǵa, bulshıq etlerge ornalasqan jinishke súyekler kelip qosıladı.