Ózbekstan Respublikası joqarı hám orta arnawlı bilim ministrligi Berdaq atındaǵı Qaraqalpaq mámleketlik universiteti Qaraqalpaq filologiyası fakulteti

 TILDIŃ SISTEMASI HÁM STRUKTURASI 
Sistema hám struktura terminleri barlıq ilimlerde derlik qollanadı. 
Ulıwma ilimde sistema dep belgili bir tártipte bir-biri menen tıǵız
baylanısta,qarım-qatnasta turatuǵın elementlerden quralǵan bir tutas obiektini
aytamız. Sistemaǵa kiretuǵın bólshekler sistema elementleri delinedi. Sistema 
elemenleri óz-ara bekkem baylanısta, birlikte,shártli qatnasta uyımlasqan 
boladı. 
I.A Boduen de Kurtene sistema,stuktura terminleriniń keń qollandı, 
stukturaǵa itibar bermedi. 
Sossyurdıń aytıwınsha hár til bólek-bólek sistemalar, ol sistemalar óz-ara 
baylanıslı bolǵan hár qıylı elementlerden turadı: Tillik sistema degenimiz- 
tanbalar sisteması, elemetler qatnasınıń sisteması dep esaplaydı. Tildiń sisteması 
hám stuturası jóninde oǵada kóp pikirler ilimpazlar tárepinen aytıldı. Solay da 
tildiń sisteması hám stukturası máselesi ele sheshilmey kiyatırǵan máselelerden 
biri. Geyde olar biri ornına biri jumsaladı. 

SISTEMA HÁM STRUKTURANIŃ BIRLIGI HÁM ÓZGESHELIGI 
Sistema stukturanıń qarım-qatnasına baylanıslı aytılıp júrgen pikirlerdi eki 
toparǵa bólse boladı. Birinshisi- bul ekewiniń arasına shek qoymaw: bul kóz 
qarasqa olar ekewiniń ortaq belgileri sebepshi boladı: Ekinshisi- kópshilik 
kórnekli ilimpazlar olar ekewin sózsiz bólek qarawdı usınadı. 
Praga lingvistikalıq mektebiniń wákilleri sistema hám strukturanıń tıǵız 
baylanıslı ekenin atap kórsetti: stukturanı sistemanıń bir tarawı, bir máselesi dep 
tanıdı. SHınında da sonday. 

---

STRUKTURA DEP
tillik formalardıń arnawlı usıllar arqalı iske asatuǵın 
baylanısların,qarım-qatnaslarınıń jıynaǵın aytamız. Basqasha aytqanda sistema 
elementleriniń bir-biri menen qatnasın stuktura deymiz.Sonlıqtan da strukturanı 
sistemanıń bir kórinisi,tarawı deydi. Al tillik sistema degende birgelki obiekti
dep sanalatuǵın til quramına enetuǵın formalar menen olar arasında
baylanıslardıń jıynaǵı jatadı. Tillik sistemanı quraytuǵın bólimler-
fonetika.leksika,gramatika.Bular ilimde yarus,uraven,yamasa sistemaya struktura 
elementleri dep ataladı.