Ўзбекистонда хотин-қизлар ҳУҚУҚларини таъминлашнинг ташкилий-ҳУҚУҚИЙ

2.11. Тенг аҳамиятли меҳнат учун эркаклар ва хотин-қизларга тенг 
ҳақ тўлаш тамойилини бузувчи норматив актларнинг мавжудлиги
Инсон ҳуқуқлар умумжаҳон декларациясининг 23­моддасига мувофиқ ҳар бир инсон ҳеч 
бир камситишсиз тенг меҳнат учун тенг ҳақ олиш ҳуқуқига эга. Бу қоида Ўзбекистон Рес­
публикаси томонидан ратификация қилинган бошқа қатор халқаро­ҳуқуқий ҳужжатларда 
янада аниқлаштирилган ва ривожлантирилган. Хусусан, Иқтисодий, ижтимоий ва ма­
даний ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро пактнинг 7­моддасида тенг меҳнат учун тенг ҳақ 
тўланишини назарда тутиб, хотин­қизларга эркакларникидан кам бўлмаган меҳнат шаро­
итининг кафолатланиши ҳамда улар билан тенг меҳнати учун тенг ҳақ тўланиши зарурли­
гига эътибор қаратилган. Хотин­қизлар ҳуқуқлари камситилишининг барча шаклларига 
барҳам бериш тўғрисидаги конвенциянинг 11­моддасига мувофиқ, иштирокчи давлат­
лар имтиёзлар олишни ҳам ҳисобга олган ҳолда тенг мукофотлаш, бир хил қийматга эга 
меҳнатга нисбатан, шунингдек, иш сифатини баҳолашга тенг ёндашиш ҳуқуқини таъ­
минлаш бўйича барча чораларни кўради. Ушбу масалага Халқаро меҳнат ташкилотининг 
Ўзбекистон томонидан ратификация қилинган Тенг аҳамиятли меҳнат учун эркаклар ва 
аёлларни тенг тақдирлаш тўғрисидаги 100­конвенцияси (1951 йил) ҳам бағишланган.
Юқорида келтирилган халқаро­ҳуқуқий ҳужжатларнинг қоидалари Ўзбекистон Респуб­
ликаси меҳнат қонунчилигида ўз аксини топган. Хусусан, Меҳнат кодексининг 224­
моддасига кўра ҳомиладорлиги ёки боласи борлиги сабабли аёлларга бериладиган иш 
ҳақини камайтириш тақиқланади. Бироқ баъзи қонуности ҳужжатларида Кодекснинг бу 
талаби инобатга олинмаган.
Хусусан, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2005 йил 12 декабрдаги 
276­қарори
12
билан тасдиқланган Давлат муассасаларининг тиббиёт ва фармацевтика хо­
димлари меҳнатига ҳақ тўлаш тартиби ва шартлари тўғрисидаги низомга биноан мута­
хассислик бўйича узлуксиз иш стажи учун тиббиёт ва фармацевтика ходимларининг 
ставкаларига устама ҳақ белгиланган. Бу устама ҳақларнинг миқдори тиббиёт муассасаси 
тури, бажарилаётган иш характери, шунингдек мутахассислик бўйича узлуксиз иш ста­
жининг давомийлигига қараб фарқланади. Бунда устама ҳақ олиш ҳуқуқини берадиган 
стажга қонунчиликка кўра иш жойи сақланиб қолинадиган ва ижтимоий суғурта бўйича 
нафақа олган ходим ишламаган давр киритилади (аёлнинг қисман ҳақ тўланадиган ва 
12 Ўзбекистон Республикаси қонунлар тўплами. 2005. № 51. 380м; 2006 №28–29 274­м.

---

42 • Ўзбекистонда хотин-қизлар ҳуқуқларини таъминлашнинг ташкилий-ҳуқуқий асосларини такомиллаштириш
икки ёшга тўлмаган болани парваришлаш таътилида бўлган давр, шунингдек иш ҳақини 
сақлаб қолмасдан бола уч ёшга тўлгунча берилган таътил давридан ташқари).
Шундай қилиб, бир томондан қонунчиликка мувофиқ аёл ёки болани парваришлайдиган 
оиланинг бошқа аъзоси юқорида кўрсатилган тартиб ва шаклда таътил олиш ҳуқуқига 
эга бўлса, иккинчи томондан бундай таътиллардан фойдаланиш тиббиёт ва фармацевти­
ка ходимлари учун улар меҳнатига ҳақ тўлашда салбий оқибатларга олиб келади.
Шуни таъкидлаш муҳимки, ҳукумат қарори билан белгиланган юқорида келтирилган 
қоида Ўзбекистон Республикаси Меҳнат кодексига (234­модданинг бешинчи қисми) зид­
дир. Яъни, тиббиёт ва фармацевтика ходимларининг тариф ставкалари учун қўшимча 
ҳақ олиш ҳуқуқини берувчи меҳнат стажининг киритилмаслиги, кодексда кўрсатилган 
бола парваришлаш учун бериладиган таътил меҳнат стажига, жумладан, мутахассислик 
бўйича меҳнат стажига киритилади, деган қоидага зид.