Ўзбекистон ва Қирғизистон: ўзаро муносабатлардаги мураккаб саҳифалар ёпилди ҳисоб

Шерадил Бақтигулов: Минтақавий интеграция ва кооперация турли даражалардаги тушунчалардир. Бундан 15 – 17 йилча олдин Марказий Осиёда интеграция ҳақида корхоналар, соҳалар, минтақалар ва мамлакатларнинг яқинлашуви ва бирлашуви жараёни сифатида гапириш тўхтаб қолган эди. Интеграция ўрнига бир вақтда функция, рол ва мажбуриятларни тақсимлаш орқали умумий мақсадларга эришиш учун иштирокчиларининг (корхоналар, соҳалар, минтақалар ва мамлакатлар) саъй-ҳаракатларини бирлаштириш шакли сифатида кооперация вужудга келди.
Қирғизистонда ҳозирги глобал дунёда мамлакатнинг халқаро ва минтақавий иттифоқ ва бирлашмаларда иштирок этишига қирғизистонликларнинг фаровонлигини ошириш шартларидан бири сифатида қаралмоқда. Бундай ёндашув мамлакатнинг ўзига хосликларидан келиб чиқади. Қирғизистон майдони бўйича дунёда 85-ўринда, МДҲ мамлакатлари орасида эса 7-ўринда туради – 199 951 км². Мамлакатда на нефт, на газ, на металл, на қишлоқ хўжалик ерларининг улкан захиралари бор. Шунинг учун халқаро иқтисодий ва молиявий тизимлар максимал даражада интеграциялашувга ўсиш локомотиви сифатида кўрилади.
Элдор Ёқубов: Ўзбекистон ташаббуси билан йўлга қўйилган Марказий Осиё давлатлари раҳбарлари маслаҳат учрашувлари механизми аллақандай интеграция лойиҳаларини яратишни назарда тутмайди. Ҳозирча фақат бўлғуси интеграция ғоялари ва уларни амалга оширишга асос яратажак минтақавий тузилма шаклланмоқда.
Бироқ минтақавий интеграция учун фақат маслаҳат учрашувлари камлик қилади. Қирғизистон ҳам Қозоғистон каби ЕОИИга аъзо, ушбу ташкилот аъзоларига иқтисодий кооперациянинг қолган давлатларникидан фарқли шартларини таклиф этади. Бу давлатлар Тожикистон билан бирга КХШТга ҳам аъзодир. Бу бирлашмаларга Ўзбекистон билан Туркманистон кирмайди, Шу ҳолнинг ўзиёқ минтақавий интеграция ғояси амалга ошишини пучга чиқаради.
Шу билан бирга, Марказий Осиё мамлакатларининг асосий шериклари минтақадан ташқарида жойлашган, минтақа давлатларининг ўзи эса бу ердан ташқаридаги куч марказлари иштирокисиз мустақил ва муваффақиятли интеграция лойиҳаларини амалга оширишни кўзлаш даражасида кучли эмас.
“Ўзбекистон – Қирғизистон – Хитой” транспорт коридори истиқболли лойиҳалардан биридир. Лойиҳа иштирокчиларининг сиёсий иродаси бор. Томонлар уни жадал олға сурмоқда. Шунга қарамай, лойиҳа ҳамон амалга ошмаётганича қолмоқда. Ушбу энг йирик минтақавий лойиҳани амалга оширишга қандай омиллар тўсқинлик қилмоқда?