Ўзбекистон республикасиолийва ўрта махсус таълимвазирлиги тошкент вилояти чирчиқ давлат педагогика институти педагогика факультети

иррадиасия(алданиш) — замонавий лаштириш;
• бошқарув тузилмаси - бошқарув ҳаракатларининг 4 та турининг ўзаро алоқаси: режалантириш - ташкил этиш - раҳбарлик қилиш - назорат қилиш;
• ташкилий тузилма - диагностик, олдиндан кўра билиш, соф ташкилий, амалий, умумлаштирувчи, татбиқ этувчи.
Инновация жараёни таркибий тузилмалар ва қонуниятлами қамраб олган тизимдан иборатдир.
Педагогикага оид адабиётларда инновацион жараёни кечишининг 4 та асосий қонунияти фарқланади:
• педагогик инновация муҳитининг аёвсиз бемаромлик қонуни;
• ниҳоят амалга ошиш қонуни;
• қолиплаштириш (стереотиплаштириш) қонуни;
• педагогик инновациянинг даврий такрорланиши ва қайтиши қонуни;
Ҳозирги кунда Республикамизда жуда кўп тарбия муассасалари замонавий коммуникациялар асосида фаолият олиб борилган бўлиб, бу жараён кенг кўламда давом этмоқда.
Тарбиявий ишларни бошқарувчилар томонидан ҳар хил ресурслар орқали ташкил қилиш нимани тарбиялаш, нимага эътибор бериш ва уни қандай амалга ошириш жараёнини замонавий ёндошувларнинг асосий мақсади деб аташимиз мумкин.
Ўқув технологиянинг асосий жараёнлари.
Ўқув технологиянинг жараёнларини ўрганишнинг соддалаштирилган тартибини қуйидагича тушуниш мумкин:
Тушунтириш –инновацион тарбиянинг маъно-мазмунини, ундан фойдаланиш тартибини турли воситалар ва усулларни қўллаб, тушунтирувчининг ўзи тушунган даражада бошқаларга етказишдан иборат.
Тушуниш – инновацион тарбиянинг маъно-мазмунини идрок қилиш, ундан кўрсатилган тартибда мустақил фойдалана олиш.
Ўргатиш- инновацион тарбиядан фойдаланиш ва турли ҳаракатларни бажариш кўникмаларини ўргатувчининг ўзи ўрганган даражада бошқаларнинг такрорлай олиши турли восита ва усулларни қўллаб амалга ошириш фаолиятидан иборат жараён.
Ўрганиш- инновацион тарбиядан фойдаланиш ва турли ҳаракатларни кўрсатилган тартибда мустақил бажариш кўникмаларини эгаллаш.
Ўзлаштириш-тушуниш, ўрганиш орқали инновацион тарбиянинг маъно-мазмуни, ундан фойдаланиш ёки ҳаракатларни бажариш тартиби тўғрисида тушунча ва кўникма ҳосил қилинг.
Ўқувчи фаолиятидаги асосий жараёнлар:
- тинглаш;
- кўриш;
- машқ бажариш.
Ўқитувчи фаолиятидаги асосий жараёнлар:
- сўзлаш;
- кўрсатиш;
- вазифа юклаш;
- раҳбарлик;
- назорат.
Ҳозирги вактда интеграция муоммосига этибор кучаймокда
Ўқитувчининг инновацион фаолиятига яратувчффик жараёни ва ижодий фаолият натижаси сифатида қаралади.
Юксак профессионализмга эришишнинг омиллари сифатида қуйидагилар кўрсатилади:
• истеъдод нишоналари;
• уқувлилик;
• қобилият;
• истеъдод;
• оила тарбияси шароити;
• отқув юрти;
• ўз хатти-ҳаракати.
«Интеграция» тушунчасининг мазмун ва мохиятини аниқлаштиришда ҳар хил ёндашувлар мавжуд уларнинг умумлаштирган холда қуйидаги таърифи қабул қилиш ўринли.
Интеграция –бу ягона дунёқараш бўйича ўзаро таъсирланувчи жараён ва муайян фаннинг тузилмасига оид элементларнинг мантиқий-методологик асоси.
Ўқитишга хос бўлган интеграцияни тушунча сифатида икки нуқтаи назарга кўра талқин этиш мумкин.
Биринчидан-ўқувчида атроф-олам ҳақида яхлит тасаввурни шакллантириш.
Иккинчидан-тушунчаларнинг бир-бирига яқинлашишнинг умумий платформаси.
Бугунги кунда таълим-тарбия жараёнига хилма-хил ёндошувлар мавжуд бўлиб, илмий дунёқарашни шакллантириш учун мазкур ёндошувларни ҳисобга олиш жуда муҳимдир.

1. 
   Маданиятшунослик ёндошуви: махсус ташкил қилинган ўқув жараён сифатида фаолиятдан воз кечиш, яъни дунё манзарасини эгаллаш жараёнида атрофдагиларнинг ҳатти-ҳараатлари ва ҳулқига табиий тарзда мослашиш.
   
2. 
   Аксиологик ёндошув: моҳияти ёшларнинг жамиятдаги ҳаётининг ўзини қадрият сифатида қарайдиган асосий фалсафий қадриятлар назарияси; тарбия ҳаётга тайёрлашга, шахсий қадриятли йўналганлик ва шахснинг муносабатларини шакллантиришга қаратилган.
   

3.Ижтимоийлаштиришга доир ёндошув:
- тарбияга «ҳаёт мактаби» сифатида қараш; ижтимоий аҳамиятли сифатларни шакллантириш;
- ҳаётий тажрибани социумда эгаллаш;
- ижодий ўз-ўзини ривожлантиришни қўллаб-қувватлаш.
3.Герменивтик ёндошув:

• 
  инсонпарварликка доир ҳодисаларни тушуниш ва талқин қилишнинг назарияси;
  
• 
  ўқитувчи ва ўқувчи диалоги сифатида ташкил қилинадиган ўқув ўзаро ҳамкорлик вазиятида ечинмаларни юзага келтириш;
  
• 
  ҳаёт тажрибаларига ва унинг ҳаёт қадриятларига муносабатини тушуниш.
  

4.Синергетик ёндошув:
-шахсни ўзгартириш;
- йўларининг вариативлиги;
- бифуркация (танлов) нуқтасидан фойдаланиш;
- шахснинг ички имкониятлари.
5.Антропологик ёндошув:

• 
  инсонпарварлик ўқуваси, рефлексив ўқува;
  
• 
  индивидуал қобилиятларни ривожлантириш;
  
• 
  Ўз-ўзини рабиялашга эҳтиёжни инсонпарвармақсадларни аҳлоқий фазилатлар сифатида (инсонийлик, ишонч, миннатдорчилик, чидамлилик) қўйиш;
  
• 
  ташхислаш;
  
• 
  шахснинг ўз-ўзини белгилашини таъминлаш.
  

6.Фаолиятга йўналтирилган ёндошув:
- мазкур ёндошувнинг моҳияти-бихевиористик йўналганлик;
- тарбияни шахснинг ҳулқ-атворига таъсир кўрсатадиган ижтимоий ўқув таъсир сифатида қараш;
- ҳар бир ўқув таъсир тарбияланувчида унинг судлари, ҳатти-ҳаракати ё амалларида намоён бўладиган маълум жавобни юзага келтиради.
Фаолиятга йўналтирилган ёндошувнинг аҳамияти шундаки, у таълим –тарбияни идеал, таълим-тарбия дастури, аниқ фаолият юритадиган тизими, тартиб, интизомлилик, болаларча ўзбошимчаликни бартараф қилишни ўз ичига олади. Замонавий маънода бу ёндошув аҳлоқий–инсонпарвар қадриятларнинг шахсий аҳамиятли маъносини тушунча, мотивацион-иродавий ва эмоционал даражада ўзлаштириш сифатида қаралади.
Тажриба жараёнида муассаасаларида тарбияни самарали ташкил этишда ўқув қобилиятнинг механизмиларига амал қилиш ва улардан оқилона фойдаланиш ҳолатларини назарга олдик.
Инновацион фаолият қуйидаги асосий функсиялар билан изоҳланади:
• касбий фаолиятнинг онгли таҳлили;
• ме ъёрларга нисбатан танқидий ёндашув;
• касбий янгиликларга нисбатан шайлик;
• дунёга ижодий яратувчилик муносабатида боУиш;
• оиз имкониятларини рўёбга чиқариш, оиз турмуш тарзи ва интилишларини касбий фаолиятда мужассам қилиш.
Демак, ўқитувчи янги педагогик технологиялар, назариялар, консепсияларнинг муаллифи, ишлаб чиқарувчиси, тадқиқотчиси, фойдаланувчиси ва тарғиботчиси сифатида намоён бўлади. Ҳозирги жамият, маданият ва таълим тараққиёти шароитида ўқитувчи инновация фаолиятига бўлган зарурият қуйидагилар билан ўлчанади:
• ижтимоий-иқтисодий янгиланиш таълим тизими, методология ва оиқув жараёни технологиясининг тубдан янгилашни талаб қилади. Бундай шароитда 0ъқитувчининг инновация фаолияти педагогик янгиликларни яратиш, ўзлаштириш ва фойдаланишдан иборат бўлади;
• та ълим мазмунини инсонпарварлаштириш, доимо оиқитишнингянги ташкилий шаклларини, технологияларини қидиришни тақозо қилади;
• педагогик янгиликни ўзлаштириш ва уни татбиқ этишга нисбатан оиқитувчининг муносабати характери ўзгариши.
Бундай усулларни қўллаш жараёни ўқитувчиларнинг миллий ўзлигини англаши, талим-тарбия жараёнини самарали ташкил қилишда ижобий самара беради.
Инновацион фаолият тадқиқотлари ўқитувчининг инновацион фаолиятга ҳозирлиги меъёрларини белгилашга имкон берди (В.А. Сластенин):
• инновацион фолиятга бўлган заруриятни англаш;
• ижодий фаолиятга жалб қилинишига шайлик;
• шахсий мақсадлами инновацион фаолият билан мослаштириш;
• ижодий муваффақияцизликлами енгишга шайлик;
• инновацион фаолиятни ижро этиш учун технологик шайлик даражаси;
• инновацион фаолиятнинг касбий мустақилликка та ъсири;
• касбий рефлексияга бўлган қобилият.
Олий мактабдаги инновация жараёнлари характери киритилган янгиликлар хусусиятлари, ўқитувчиларнинг касбий имкониятлари, янгилик киритиш ташаббускорлари ва иштирокчиларининг инновацион фаолиятлари хусусиятлари билан белгиланади. Инновацион фаолиятда энг муҳим масалалардан бири ўқитувчи шахсидир.