Ўзбекистон республикасиолийва ўрта махсус таълимвазирлиги тошкент вилояти чирчиқ давлат педагогика институти педагогика факультети

III БОБ. ПЕДАГОГИК ТАЖРИБА-СИНОВ ИШЛАРИНИ ТАШКИЛЛАШТИРИШ ВА ЎТКАЗИШ

3.1-§. Педагогик тажриба-синов ишлари дастури ва уни ўтказиш механизмлари
Ўзбекистоннинг янги тараққиёт даврида умумий ўрта таълим мактабларида таълимнинг сифат ва самарадаорлигини ошириш муҳим вазифа ҳисобланади. Бу борада Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 6 ноябрдаги “Ўзбекистоннинг янги тараққиёти даврида таълим-тарбия ва илм-фан соҳаларини ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги Фармонида алоҳида вазифалар белгиланган. Шу маънода умумий ўрта таълим мактабларида тарбия фанини ўқитиш услубларини такомиллаштириш муаммосини илмий-назарий ва амалий- методик жиҳатдан ҳал этиш долзарб бўлиб турибди.
Биз тажриба-синов ишлари жараѐнини Тарбиявий машғулотларида компетенциявий ѐндашув асосида бошланғич синф ўқувчиларининг амалий фаолиятини такомиллаштириш асосида ташкил қилдик. Бунда ўқувчиларга табиий-илмий тушунчаларни компетенциявий ѐндашув асосида ўргатишнинг методик хусусиятларига таяндик. Тажриба-синов материаллари ДТС талабларидан келиб чиққан ҳолда танланиб, унда ўқувчиларнинг ўзлаштириш даражалари сифатини кафолатлашга алоҳида эътибор қаратилди.
Тарбиявий машғулотларида фанлараро алоқадорликни ҳам таъминлашга ҳаракат қилдик. Тажриба-синов ишлари 2020-2021 йиллар давомида умумий ўрта таълим мактабларининг ўқувчилари, ушбу синфларда тарбиявий иш олиб борувчи бошланғич синф ўқитувчилари ҳамда Тошкент вилояти Чирчиқ давлат Педагогика институти ҳузуридаги бошланғич таълим гуруҳи тингловчилари билан амалга оширилди.
Тажриба-синов ишлари уч босқичда амалга оширилди.

1. 
   Таъкидловчи босқичда муаммонинг педагогик, психологик, фалсафий, ҳуқуқий-меъѐрий манбалари, дидактик адабиѐтлар ва матбуот материаллари ўрганилди, таҳлил қилинди.
   
2. 
   Таъкидловчи тажриба-синов дастури тузилди ҳамда ҳар бир синф йўналишидан иккита синфда тест ва анкета сўровлари (1-илова) ўтказилиб, натижалари умумлаштирилди.
   

Биз ўқув муассасалар ўқитувчилари билан ўтказилган тадқиқот натижаларига кўра, уларда тарбия фаолиятининг мотивлари қуйидаги тартибда ташкил этишини аниқладик:

1. 
   Ўқув фаолияти мотивлари таркибида энг юқори ўринни илмий мотивлари, яъни келажакда касб-ҳунар муассасаларда ўқишни давом эттириш эҳтиёжи билан боғлиқ мотивлар эгаллайди.
   

Бу фаолиятида барча фанлар бўйича эмас, балки танланган иҳтисослик учун зарур бўлган муаммоларга алоҳида эътибор берадилар.

2. 
   Ўқитувчилар фаолияти мотивацияси таркибида иккинчи ўринни –ўзи тасдиқлаш мотивлари эгаллайди Бу мотивлар унинг ўз дунёқараши, имконияти, шахсий сифатлари ва лаёқатларини намойиш этишига боғлиқдир.
   

Таҳлил натижасига кўра, ҳар икки синфда ўқувчилар компетенциялари ривожланиш даражасининг бошланғич кўрсаткичи тахминан бир хил даражани кўрсатди. Ушбу босқичда амалга оширилган тест, анкета сўровларда таълим кўрсаткичлари эмас, балки уларда мустақил ҳаѐтда керак бўладиган тарбиявий тушунчалар, кўникма ва малакаларнинг мавжудлиги ҳисобга олинди. Асосий эътибор улардаги ёндашувлар, амалий тушунчаларни эгаллаганлиги, тушунчалар билан ишлаш ва муаммоларни ҳал қилиш малакалари, кундалик ҳаѐтда тарбия бўйича тушунчаларни амалиѐтда қўллашни талаб қилаѐтган муаммоларни аниқлаш, шунингдек, ушбу муаммоларни талаб этилган шаклда ифода этиш, уларни ечиш ва натижаларни таҳлил қилиш малакаларига қаратилган.
Кузатишларимиз жараѐнида қуйидагиларни аниқлашга муваффақ бўлдик:
– аксарият ўқитувчилар ўқув жараѐнининг мазмуни, унда қўлланиладиган ўқув материалларининг объективлигига етарлича эътибор бермайдилар;
– машғулотни лойиҳалаштиришда қўшимча ўқув материалларини танлаш ва улардан фойдаланишни назарда тутмайдилар;
– машғулотларда дидактик ўйинлар, ўқувчиларни мустақил фикрлашга ундовчи савол ва топшириқлар ҳамда техник воситалардан фойдаланишни режалаштирмайдилар;
– ўқитувчилар ўқувчиларга кўпроқ репродуктив характердаги топшириқларни тақдим қиладилар. Ижодий фикрлаш ва тарбият асослари билан боғлиқ амалий фаолият кўрсатишга ундовчи саволлар, тестлар, ребуслардан етарлича фойдаланмайдилар.