Ўзбекистон республикаси ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш давлат қЎмитаси

Клиник белгилари. Организмга тушган заҳарнинг миқдорига қараб ўткир ва сурункали кечиши мумкин.
Ўткир кечганда: ҳайвонларда умумий қўзғалиш, рефлектор сезувчанликнинг ошиши кейинчалик сусайиши, сўлак ажралиши, нафас олиш, бурнидан суюқлик ажралиши тезлашиши, бўйин, оёқ мускуллари қалтираши кузатилади. Кўриш қийинлашиб ҳаракат координацияси бузилади, кавш қайтарувчи ҳайвонларда хансираш ва ошқозон олди бўлимлари тимпанияси кузатилади. Ҳайвон безовталаниб кўп ётади. Қонда ацетилхолин миқдори 80% гача кўпайиб, ацетилхолинэстераза фаоллиги 35-50 % камаяди.
Сурункали заҳарланишларда ҳайвонларда холсизланиш, иштаха пасайиши, ариқлаш, мускул тонуси кучсизланиши, тез-тез сийдик ва тезак ажратиши кузатилади. Рефлектор сезувчанлиги пасаяди. Оғир ҳолларда атаксия, қалтираш парез ва параличлар рўй беради.
Патанатомик ўзгаришлари: Ўткир заҳарланишда ошқозон-ичак тракти шиллиқ пардалари катарал яллиғланиши, паренхиматоз органлар қонга тўлганлиги, бронх ва бронх йўллари кўпик билан тўлганлиги, ўпка тўқимаси шишганлиги, нафас олиш системаси шиллиқ пардаларида қон қуюлишлари кузатилади. Эпикард, эндокард, жигар ва буйракларда ҳам қон қуюлишлар аниқланади. Кавш қайтарувчи ҳайвонлар катта қоринда газ тўпланади.
Сурункали заҳарланишда қорин бўшлиғи органлари ва ўпкада қон тўлганлиги ва ёғли дистрофия кузатилади. Жигар қонга тўлган, ҳажми катталашган бўлади. Юрак мускулли ва жигарда некротик ўчоқлар кузатилади. Мия тўқимаси шишганлиги аниқланади, айрим ҳолларда қон қуюлишларида кузатилади.
Даволаш. ХОБлар билан заҳарланиш аниқланганда аввало заҳарни ошқозон ва ичаклардан заҳарни ювиб чиқаришга ҳаракат қилиш керак. Бунинг учун туз сурги дорилар, адсорбентлар, қустирувчи дорилар қўлланилади.
Тери ва кўз шиллиқ пардаларидан ХОБлар томпон орқали олиб ташланади. Тампонни 2 % ли натрий гидрокарбонат эритмасига ботириб қўллаш керак.
Венага гипертоник 5-10 % ли натрий хлорид эритмаси, 40 % ли глюкоза, 10 % ли кальций хлор қўлланилади.
Қалтирашлар кузатилганда отларга – 7 % ли хлоралгидрат 100-200 мл, сигирга 50-75 мл миқдорда қўлланилади. Майда ҳайвонларга барбитуратлар ва транквилизаторлар қўлланилади. Заҳарнинг ўзига қарши метионин 25 мг/кг миқдорида қўлланилади.
И.В.Сидоров ҳайвонлар полихлорнипен билан заҳарланганда кокарбаксилаза 2-4 мг/кг дозада қўллашни тавсия қилади.
ХОБлар билан заҳарланганда сульфаниламид препаратлари қўллаш тақиқланади, чунки улар ХОБлар таъсир кучини 1,5 – 2 мартагача ошириб юборади.