Ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирлиги тиббий таълим ривожлагтириш маркази тошкент тиббиёт академияси

Макропрепаратлар

	1. Мускат жигар (жигар сурункали тўлақонлиги). Аъзо ҳажми катталашган, консистенцияси қатиқ, юзаси силлиқ. Кесилганда ола-була: қўнғир-қизғиш соҳалари сариқ соҳалар билан аралашгани мускат ёнғоғининг тузилишини эслатади. Жигар рангларининг ўзгариши унда қон айланишнинг ва ангиоархитектоникасининг хусусиятлари билан боғлиқ.
	2.Ўпканинг қўнғир индурацияси. Ўпка катталашган, қўнғир рангда, консистенцияси қаттиқ. Ўпканинг қўнғир индурациясининг сабаби-сурункали тўлақонлик.
	3. Бош мияга қон қуюлиши. Мия тўқималарида қўнғир-қизғиш рангдаги қон қотиб қолган соҳани кўриш мумкин, қон қуйилган жойда мия моддаси шикастланган (гематома).

Электронограмма

1. жигарнинг мускатли (димланган, юракли) фибрози: 1–янги пайдо бўлган коллаген толалар, перисинусоидал бўшлиғда (Диссе бўшлиғида) липофибробластлар яқинида (синусоидларнинг капилляризациялани) синтезнинг фаоллашуви натижасида базал мембрана пайдо бўлган.

Мавзунинг асосий назарий саволлари
Шишиш
Шишиш суюқликнинг томир ичидан ташқарига ҳаракати натижасида келиб чиқадиган жараёндир; суюқлик оқсилни кам миқдорда бўлиши (транссудат) ва кўп миқдорда бўлиши (экссудат) натижасида бўлиши мумкин.
Шишишнинг сабаблари:
■ гидростатик босимнинг баландлиги (масалан, юрак етишмовчилиги);
■ плазмадаги альбуминнинг камайиши ёки синтезининг пасайиши натижасида коллоидларнинг осмотик босимнинг пасайиши, (масалан, жигар касалликлари, оқсил етишмовчилиги), ёки кўп йўқотиш натижасида (масалан, нефротик синдром);
■ томирларнинг ўтказувчанлигини ошиши (масалан, яллиғланиш), одатда маҳаллий бўлиб, лекин организмга тарқалиши тизимли касалликлар натижасида, масалан, сепсисда кенг тарқалиши мумкин;
■ лимфатик обструкция (масалан, инфекция ёки неоплазия);
■ натрий ва сувнинг ушланиб қолиши (масалан, буйрак етишмовчилиги).
Тромбоз
Тромбнинг пайдо бўлиши асосан Вирхов триадасининг битта ёки бир нечта компонентлари билан боғлиқ:
■ эндотелийнинг шикастланиши (масалан, токсинлар, гипертония, яллиғланиш ёки метаболик маҳсулотлар), эндотелийнинг фаоллашуви ва эндотелиал генларнинг экспрессияланиши ва уларнинг коагуляцияга олиб келиши;
■ қоннинг аномал димланиши ёки турбулентлик (масалан, аневризма, атеросклеротик пилакча оқибатида).
■ бирламчи гиперкоагуляция (масалан, Лейденнинг V фактори, протромбин синтезининг кучайиши, антитромбин III танқислиги) ёки иккиламчи (масалан, ётоқ режими, тўқималарнинг шикастланиши, ёмон сифатли янги пайдо бўлган ўсма ёки антифосфолипид антитаначалар [антифосфолипид антитаначаларсиндроми]) ёки тромбоцитар факторга қарши антитаначалар IV/Гепаринли комплекслар [гепарин-индуцирланган тромбоцитопения]).
■ Тромблар тарқалиши, эриши, қайтадан тузилиши ёки эмболияга олиб келиши мумкин.
■ Тромбозни томирларни маҳаллий окклюзияга учраб шикастланиши ёки дистал эмболизация чақиради.
■ Ўпкадаги тромблар асосан оёқлардаги чуқур веналарнинг тромбларидан келиб чиқадилар; уларнинг таъсири асосан эмболнинг ҳажмидан ва турган жойига боғлиқ. Оқибатлари ўнг томонлама юрак етишмовчилиги, ўпкадан қон кетиши, ўпка инфаркти ёки қўқисдан ўлимга олиб келади.
■ Тизимли эмболалар асосан деворда ёки клапандаги тромблардан, аортанинг анервизмаларидан ёки атеросклеротик пилакчалардан келиб чиқадилар; инфарктга сабаб бўлиши эмболизация жойига ва коллатерал қон айланиш тизими бор ёки йўқлигига боғлиқ.
Шок
• Шок тўқималарнинг системали гипоперфузияси бўлиб, юракнинг қонни ташлашининг камайиши ва/ёки айланувчи қоннин ҳажмини камайиши натижасида юзага келадиган ҳолат.
• Шокнинг асосий турлари - кардиоген (масалан, миокард инфаркти), гиповолемик (масалан, қон йўқотишда) ва тизимли яллиғданишдаги шоклар (масалан, оғир инфекцияларда); оғир орқа ва бош мия жароҳатлари ва тез сезувчанликга асосланган оғир реакциялар нейроген ва анафилактик шокга олиб келишлари мумкин.
• Барча турдаги шок ҳолатлари ўз вақтида чора кўрилмаса гипоксик оғир жароҳатга олиб келади.
• Септик шок организмнинг бактериал, вирусли ёки заамбуруғли инфекцияларга жавобидир; бу тизимли яллиғланувчи ҳолат бўлиб эндотелиал ҳужайраларнинг фаоллашуви, тўқималарнинг шишиши, ва томир ичида қоннинг димланиши ва метаболик бузилишлар билан кечади ва доимо аъзо етишмовчилигига ва ўлимга олиб келади.