Ўзбeкистoн рeспубликaси oлий вa ўртa мaxсус тaълим вaзирлиги тoшкeнт aрxитeктурa қурилиш институти

Қудуқларда сувни йиғиш ва узатиш ҳисоб схемаси 
Алоҳида қудуқлар ва бутун сув олиш иншооти дебитининг ўзгариш 
қонуниятларини аниқлаш учун, гидрогеологик ҳисоб-китобларни қудуқларда 
S
j
= 
S
доп
шароитни таъминлаш шарти билан ўтказиш зарур. Бу ҳолатда, қудуқнинг 
топилган
Q
j
қиймати уларнинг максимал қувватига мос келади. Бундай ҳисоб-
китобларни 
к

нинг ортишини ҳисобга олган ҳолда, бажаришда, дебит пасаяди ва 
айрим вақт моментида у талаб қилинган 
Q
s
га тенг ёки ҳатто кичик бўлиб қолиши 
ҳам мумкин. Ҳисоб схемаси 5.18-расмда келтирилган. 
Қудуқларнинг барқарор ишлаш даврини аниқлаш учун гидрогеологик ҳисоб-
китоблар – вақт бўйича ҳар бир қадамда қудуқнинг 
Q
s
қийматларини аниқлаш билан, 
вақтнинг турли моментларида ўтказилиши ва 
Q
Q
j


шартнинг бажарилиши 
текширилиши керак. 1(6), 2(5) ва 3(4) қудуқлар бўйича бундай ҳисоб-китоблар 
натижалари 5.19-Расмда кўрсатилган. Худди шу ерда 

к
(t ) ва 

j
Q
(t)
ўзгариш 
графиклари келтирилган. Ҳисоб-китоблар
S
j
= 5 
м, (N
0
/п
0
) 
= 1 ва С
о
j

= 
6,0368 ой
шартларда бажарилган. 
5.19-Расмдан, қудуқлар тизимининг барқарор ишлаш даври 18 ойни ташкил 
қилиши кўриниб турибди. 
t
> 
Т
s
да қудуқлардан берилаётган сув миқдори талаб 
этилаётган миқдордан камроқ бўлади 
(Q 
= 100 м
3
/соат) демак, сув олиш иншооти 
талабни қондира олмайди. 
Комплекс ҳисоб-китобларнинг кейинги босқичи – бу қудуқлардан сувни олиш 
тизимининг гидравлик ҳисоб-китобини ўтказиш ва мос сув чиқариш ускунасини 
танлашдир. Бундай ҳисоб-китоблар бошланғич маълумотлар сифатида 
t
= 
Т
s.
вақт 
моментида қудуқлар бўйича 
Q
j
ва 
S
j
ҳисобланган қийматларни фойдаланиб 
бажарилиши лозим. 

---

37 
 
Рис. 
5.19. 
қудуқларни
const
S
j

режимида 
ишлаган 
даврида 
   
t
Q
t
Q
j
j
k
,
;

ўзгаришини ҳисобий графиклари
.