Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон давлат жаҳон тиллари

тилистик қўлланиш 
+
 юклама
 
Реаллик категориясини ифодалашда юқоридаги лисоний бирликлар 
билан бирга келиб ёки улар билан ҳам ёнма-ён қўлланадиган модал 
юкламаларнинг ҳам роли катта. Ушбу тил бирликлари ҳажми жиҳатидан 
кичкина бир тил бирлигини ташкил қилса ҳам, улар турли хил семантик 
маъноларни ифодалашда катта мазмунга эгадир. Улар тилда доим фаол 
қатнашиб, реаллик категориясини намоён қилишда асосий лисоний бирлик 
бўлиб ҳисобланади. Мисоллар таҳлилига эътибор беринг: 
(26). – Раҳмат, ота, бўлмаса бизга чой қайнатиб
берсангиз-чи.
– 
Хўб,
бегим (+ЎК, 13). (27). 
– Ҳа, баракалла, бор
экансизлар
-ку!
Ўртага олинглар 
ашулачини! (ЧКК, 24). (28). – Ўлмасхон, бормисиз? 
Дурустроқ
айтсангиз-
чи
! – 
Ҳа, рост, шундай
яхши овозингиз 
бор экан,
шўх-шўх айтмайсизми? 
(ЧКК, 23).
Ушбу мисолларда модал юкламалар феълларга қўшилиб ҳар хил 
маънони ифодаламоқда. Масалан, 
-чи
юкламаси (26, 28) ҳаракатни, реал 
воқеликни амалга ошириш учун ундаш ва истак маъноларини ифодалаб 
келмоқда. Кейинги гапда (27) эса 
–
ку
 
юкламаси воқеликни янада 
ривожлантириш учун хизмат қилаяпти. Ушбу юклама ҳам ундаш ва истак 
маъноларини англатиб келмоқда. Кўриниб турибдики, реаллик категорияси 
гапларда турли хил семантик маънолар билан бириккан ҳолда, гапнинг 
умумий модаллик микромайдонининг хусусиятини очиб бермоқда. 
Юкламалардан ташқари, мисолларда берилган қатор модал сўзлар ҳам ушбу 
категорияни ифодалашда тасдиқни (
хўп 
(26), 
ҳа, рост, шундай
(28)), модал 

---

64 
субъектнинг ҳаракатини баҳолаш