Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт

3.2.3. Аудит умумий режаси ва дастурини тайёрлаш тамойиллари
Аудит умумий режаси ва дастурини ишлаб чиқишга киришар экан, 
аудиторлик ташкилоти хўжалик юритувчи субъект тўғрисидаги дастлабки 
билимларига, шунингдек, ўтказилган таҳлилий қоидаларнинг натижаларига 
асосланиши керак. 
Таҳлилий амалларни ўтказиш ёрдамида аудиторлик ташкилоти аудит 
учун аҳамиятли бўлган соҳаларни аниқлаши керак. 
Таҳлилий амалларнинг мураккаблиги, ҳажми ва ўтказиш муддатларини 
аудиторлик ташкилоти хўжалик юритувчи субъект молия-ҳисоботи 
маълумотларининг ҳажми ва мураккаблигига қараб ўзгартириши керак 
бўлади. 
Аудит умумий режаси ва дастурини тайёрлаш жараёнида аудиторлик 
ташкилоти хўжалик юритувчи субъектда амал қилаётган ички назорат 
тизимининг самарадорлигини баҳолайди ва ички назорат тизими рискини 
(назорат рискини) баҳолашни амалга оширади. Агар ички назорат тизими 
нотўғри ахборот пайдо бўлгани тўғрисида ўз вақтида огоҳлантирса, 
шунингдек, нотўғри ахборотни аниқласа, уни самарадор деб ҳисоблаш 
мумкин. Ички назорат тизимининг самарадорлигини баҳоларкан, аудиторлик 
ташкилоти, аудиторлик далилларининг етарли миқдорини тўплаши шарт. 
Агар аудиторлик ташкилоти молиявий ҳисоботнинг ишончлилиги хусусида 
етарли даражада ишонч ҳосил қилиш учун ички назорат тизимига ва 
бухгалтерия ҳисоби тизимига асосланишга қарор қилса, у бўлғуси аудит 
ҳажмини тегишли тарзда тузатиши керак. 
Аудит умумий режаси ва дастурини тайёрлаш пайтида аудиторлик 
ташкилоти молиявий ҳисоботни ишончли деб ҳисоблаш имконини берадиган 
жиддийлик ва аудиторлик хатарининг унинг учун мақбул даражасини 
белгилаши керак. 
Аудиторлик рискини режалаштираркан, аудиторлик ташкилоти, 
молиявий ҳисоботнинг хўжалик юритувчи субъект аудитига боғлиқ бўлмаган 
ва ушбу ҳисоботга хос бўлган ажралмас риски ва назорат рискини 

---

72 
белгилайди. Аниқланган рисклар ва жиддийлик даражаси ёрдамида 
аудиторлик ташкилоти аудит учун муҳим бўлган соҳаларни аниқлайди ва 
зарур 
аудиторлик 
амалларини 
режалаштиради. 
Аудит 
жараёнида 
режалаштириш пайтида аниқланган аудиторлик риски ва жиддийлик 
даражасининг ўзгаришига таъсир кўрсатадиган ҳолатлар юзага келиши 
мумкин. 
Аудитнинг умумий режаси ва дастурини тузаркан, аудиторлик 
ташкилоти, ҳисоб ахборотига ишлов бериш даражасини инобатга олиши 
керак, бу ҳам аудиторлик ташкилотига аудиторлик амалларининг ҳажми ва 
тавсифини аниқроқ белгилаш имконини беради. 
Аудиторлик ташкилоти, агар буни мақсадга мувофиқ деб ҳисобласа, 
текширилаётган хўжалик юритувчи субъект раҳбарияти билан аудит умумий 
режаси ва дастурининг айрим қоидаларини келишиб олиши мумкин. Бунда 
аудиторлик ташкилоти умумий режа ва дастурда акс эттирилган усулларни 
танлашда мустақил ҳисобланади, лекин ўз ишининг натижалари учун мазкур 
умумий режа ва мазкур дастурга мувофиқ тўлиқ масъул ҳисобланади. 
Аудиторлик ташкилоти бажараётган амалларнинг натижаларини умумий 
режа ва дастурни тайёрлаш пайтида батафсил ҳужжатлаштириш керак, чунки 
мазкур натижалар аудитни режалаштириш учун асос ҳисобланади ва бутун 
аудит жараёни давомида ишлатилиши мумкин.