Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент ирригация ва қишлоқ ХЎжалигини механизациялаш муҳандислари институти

2.34-расм. Минорали сув чиқаргич:


1-минора; 2- минорадаги затворлар;3-босимсиз қувур; 4-сув урилма қудуқ; 5-кетувчи канал; 6-хизмат кўприги; 7-минора устига қурилган бино.

Минорадан кетувчи водовод (сув ўтказувчи) кесими кўпинча тўғри бурчакли бўлган қувур кўринишида бажарилади. Сув омборидан катта сув сарфлари чиқарилганда қувурлар кўп кўзли қабул қилинади, шу билан бирга ҳар бир тирқиш минорага жойлашган мустақил затвор билан ёпилади. Кетувчи водоводда оқим режими босимсиз ва ундаги тезлик 2...4 м/с қабул қилинади. Эксплуатация шароитлари бўйича қувур баландлигини 1,5 м дан кам қабул қилинмайди. Қувур чиқиш кесимидан кейин энергияни сўндириш учун сув урилма қудуқ ўрнатилади.

Минорасиз сув чиқаргичлар. Бундай иншоотлар ўрта босимли грунт туғонли гидроузелларда кенг қўлланилади ва уларни затвор камерали сув чиқаргичлар ҳам деб аталади (2.35-расм).





2.35-расм. Минорасиз сув чиқаргич:


1-кириш каллаги; 2-босимли қувур; 3-затвор камераси; 4- туташтирувчи участка; 5- босимсиз қувур; 6-эксплуатация қилиш галереяси.

Ушбу иншоотлар ўрта босимли грунтли тўғонларда қўлланилади. Затвор камерасининг кенглиги затворлар сони ва уларнинг ўлчамларига боғлиқ. 2.35 - расмда затвор камераси тўғон танасида жойлашган. Бу ҳолатда сув чиқариш қувури икки участка - босимли узунлиги ва босимсиз узунлиги . Камера билан босимсиз қувур орасида туташтирувчи участка жойлаштирилади, унда сув энергияси сўндирилади. Сув чиқаргичнинг характерли узунлиги тўғон баландлигига, камера жойлашган ўрнига, кириш каллаги остонаси сатҳ белгисига боғлиқдир. Камеранинг баландлиги унда асосий затворларни кўтарилиб туриш ҳолати ва эксплуатация қилиш галереясининг баландлиги ва жойлашган ўрнига кўра қабул қилинади.

6-МАЪРУЗА
Мавзу: Гидротехника иншоотларининг механик жихозлари тўғрисида тушунча. Затворлар вазифаси ва турлари.