Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент ирригация ва қишлоқ ХЎжалигини механизациялаш муҳандислари институти

1-расм. Ясси таъмирлаш сув дарвозасининг конструкцияси:
1-металл қоплама; 2-осиш тирқиши; 3- ва 5-сув дарвозасининг четларига жойлашган, оғирликни тирқишдаги металл ушлагичларга узатувчи таянчлар; 4-кесувчи зичлагич; 6-металл конструкциясининг ригели; 7-зичлаш контури; 8-зичлаш контурига уланган балка.

оғирлиги 1-5 тонна бўлса, осилган кранлар қўлланилади. Агар юк оғирлиги 5-50 тонна бўлса, кўприк кранлар қўлланилади. Механизмнинг юк кўтариш қуввати қуйидаги формула билан аниқланади.

Р_кр ≥ (Ԍ_нас , Ԍ_дв) + 0,1 (Ԍ_нас , Ԍ_дв)

Формулага кўра насос ёки электродвигателлардан қайси бири оғир бўлса, унинг оғирлиги бўйича юк кўтариш механизм танланади.

2-расм. Хас-хашакларни тутиб қолувчи панжаранинг конструкцияси:
1-рама; 2-осиш тирқиши; 3-панжаранинг танланган секцияси; 4, 5, ва 8-мос ҳолда тескари, четги ва тўғри таянчлар; 6-маҳкамлаш стерженлари; 7-маҳкамлаш хомути; 9-тирқиш.


Затворлар вазифаси ва турлари ишлаш шароитлари.Умумий маълумотлар.Сув сарфини ростлаш, сарфни бошқариб бориш, лойқа тушириб юбориш, муз ва сув юзасида сузиб келадиган хар хил жисм ва шлюзлардан кемаларни ўтказиб юбориш мақсадида гидротехник иншоотнинг тешигини беркитиш ва очишга хизмат қиладиган харакатланувчи конструкция затвор дейилади.
Затворлар бьефлардаги сув сатхига нисбатан тўсиладиган ораликнинг жойлашишига кўра юзада ва чукурда жойлашган бўлади.
Затворлар фойдаланиш вактидаги вазифасига кўра:
а) ишчи (асосий)- иншоотдан фойдаланишда доимо қўлланиладиган;
б) таъмирлаш- асосий затворни таъмир қилишда ораликни вақтинчалик беркитиб қўйиш учун хизмат қиладиган;
в) авария- иншоотда авария юз берганда унинг сув ўтказувчи иншоот-ларида сув оқимини тўхтатиш ёки босимини камайтириш учун мўлжаллан-ган.
г) қурилиш- иншоотни қуриш даврида унинг сув ўтказувчи тешикларни беркитиш учун хизмат қиадиган турларга бўлинади.
Затворлар металл, темир бетон, ёғочдан ясалади. Конструкциясига кўра затворлар ясси, сегмент, сектор шаклидаги ва бошқа турларига бўлинади. Затворлар асосан икки қисмга қўзғалар ва қўзғалмас қисмларга бўлинади. Затворнинг асосий (қўзғалар) қисми қаттиқ каркасдан ва унга бирикти-рилган сув ўтказмас қопламадан иборат. Ясси затворни харакатга келтириш учун улар ғилдирак, ролик, арава ва бошқалар билан жихозланади. Булар девор устунлари бўйлаб затворлар учун қолдирилган пазларга ўрнатилган темир изларга таяниб харакат қилади. Мана шу қисмлар таянч излари деб аталади. Сувнинг затворга бўлган босими шу таянч орқали иншоотнинг устун ёки деворларига узатилади. Затворлар махсус кўтаргич (подёмник) ёрдамида харакатга келтирилади. Сегмент сектор ва бошқа типдаги баъзи затворлар горизонтал ўқ атрофиида айланиб иншоот устунлари (бичоклари) орасида эркин харакат қилади. Затворлар эркин харакат қилиб туриши учун устунлар орасида эркин жой (зазор ) қолдирилади. Бу зазорлар орқали сув ўтиб кетмаслиги учун унга зичлаш деталлари ўрнатилади. Устки бьефда сув нинг сатхини бир хил сақлаб туриш учун автомат затворлар қўлланилади.