Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент ирригация ва қишлоқ ХЎжалигини механизациялаш муҳандислари институти

Режа:

1. 
   Механик жиҳозлар.
   
2. 
   Техник сув билан таъминлаш тизими.
   
3. 
   Дренаж ва сув чиқариб ташлаш тизими.
   
4. 
   Ёғ билан таъминлаш (ёғ хўжалиги) тизими
   

Ёрдамчи жиҳозлар, насос станциясининг нормал, фалокатсиз иш режимида ишлашини таъминловчи, иншоотлари ва жиҳозларини хавфли юкланишлардан назорат ва ҳимоя қилади. Ёрдамчи жиҳозларга қуйидаги талаблар қўйилади:

• 
  насос станциясини эксплуатация қилишда минимал капитал харажатлар билан максимал қулайликлар яратиш;
  
• 
  насос станциясини нормал эксплуатация режимига ҳалақит бермасдан асосий агрегатлар ҳамда ёрдамчи жиҳозларнинг баъзи қисмларини таъмирлашга имкон яратиш. Ёрдамчи жиҳозлар таркибига қуйидагилар киради:
  

• 
  механик жиҳозлар;
  
• 
  техник сув билан таъминлаш тизими;
  
• 
  дренаж ва сув чиқариб ташлаш тизими;
  
• 
  ёғ билан таъминлаш тизими;
  
• 
  пневматик тизим;
  
• 
  вакуум тизими;
  
• 
  ёнғинга қарши тизим;
  
• 
  хўжалик-ичимлик суви билан таъминлаш тизими;
  
• 
  канализация тизими;
  
• 
  шамоллатиш ва иситиш тизими;
  
• 
  назорат-ўлчов асбоблари тизими.
  

10.1 Механик жиҳозлар.
Механик жиҳозлар таркибига затворлар, хас-хашакларни тутиб қолувчи панжаралар, бир жойда турадиган ва ҳаракатланадиган кўтариш механизмлари, сув дарвозалари, хас-хашакларни тутиб қолувчи панжарани тозалайдиган маши-налар, жиҳозлар ва материалларни ташийдиган аравачалар киради. Механик жи-ҳозларнинг таркиби ва конструкцияси насос станциясининг катталигига боғлиқ.
Сув дарвозалари асосан сув қабул қилиш ва сув чиқариш иншоотларида ўрнатилади. Сув дарвозалари-асосий, таьмирлаш, фалокат турларига бўлинади (1-расм).
Оқизик ва хас-хашакларни тутувчи панжаралар асосан сув қабул килиш иншоотларига ўрнатилади (51-расм). Бу панжаралар горизонтга нисбатан 70⁰ -80⁰ бурчак остида ўрнатилади. Бўйи 2,5м гача бўлган панжаралар машина ёрдамида тозала-нади. Панжара стерженлари орасидаги масофа:ўқий насослар учун- b = 0,05 х Д_и.ғ; марказдан қочма насослар учун - b = 0,03 х Д_и.ғ формуласи билан аниқланади. Д_и.ғ - насоснинг иш ғилдираги диаметри. Қўл билан тозаланадиган панжараларда стерженлар орасидаги масофа 60 мм дан ошмаслиги керак.
Кўтариш-ташиш механизмлари, юк оғирлиги ва бино ўлчамларига боғлиқ ҳолда аниқланади. Насос станция биноси ичида насосларни ва электродви-гателларни ўрнатиш учун кўтариш-ташиш жиҳозлари ўрнатилади (52-расм). Агар юк оғирлиги 1 тоннагача бўлса, балкага ўрнатилган тал қўлланилади. Юкнинг

жиҳозлар ва материалларни ташийдиган аравачалар киради. Механик жи-ҳозларнинг таркиби ва конструкцияси насос станциясининг катталигига боғлиқ.

Сув дарвозалари асосан сув қабул қилиш ва сув чиқариш иншоотларида ўрнатилади. Сув дарвозалари-асосий, таьмирлаш, фалокат турларига бўлинади (1-расм).
Оқизик ва хас-хашакларни тутувчи панжаралар асосан сув қабул килиш иншоотларига ўрнатилади (51-расм). Бу панжаралар горизонтга нисбатан 70⁰ -80⁰ бурчак остида ўрнатилади. Бўйи 2,5м гача бўлган панжаралар машина ёрдамида тозала-нади. Панжара стерженлари орасидаги масофа:ўқий насослар учун- b = 0,05 х Д_и.ғ; марказдан қочма насослар учун - b = 0,03 х Д_и.ғ формуласи билан аниқланади. Д_и.ғ - насоснинг иш ғилдираги диаметри. Қўл билан тозаланадиган панжараларда стерженлар орасидаги масофа 60 мм дан ошмаслиги керак.
Кўтариш-ташиш механизмлари, юк оғирлиги ва бино ўлчамларига боғлиқ ҳолда аниқланади. Насос станция биноси ичида насосларни ва электродви-гателларни ўрнатиш учун кўтариш-ташиш жиҳозлари ўрнатилади (52-расм). Агар юк оғирлиги 1 тоннагача бўлса, балкага ўрнатилган тал қўлланилади. Юкнинг