Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат техника университети

 
8.4. Электромеханик туридаги аналогли асбоблар тўғрисида 
умумий маълумотлар 
Ўлчаш асбоби деб, ўлчаш учун қўлланиладиган ва 
меъёрланган метрологик хоссаларга эга бўлган техник воситага 
айтилади. Аналогли ўлчаш асбоблари ёки бевосита кўрсатувчи 
асбоблар электр ўлчашлар ва умуман ўлчаш техникасида кенг ўрин 
олган асбоблардан ҳисобланади. Бу турдаги асбобларда кўрсатув 
қайдномаси узлуксиз (функционал) равишда ўлчанаётган катталик 
билан боғлиқликда бўлади. Бу турдаги асбобларнинг структура 
схемаси 8.1-расмда кўрсатилган. 
8.1 расм. Аналогли ўлчаш асбобининг структура схемаси 
Бевосита кўрсатувчи электр ўлчаш асбоблари, (хусусан 
электромеханик асбоблари) икки асосий қисмдан, яъни ўлчаш
занжири ва ўлчаш механизмидан иборат деб қараш мумкин. 
Ўлчаш 
занжири 
ўлчанадиган 
электр 
катталикни 
(кучланиш, қувват, частота ва хоказони) унга пропорционал бўлган 
ва ўлчаш механизмига таъсир қилувчи катталикка ўзгартириб 
беради. 
Ўлчаш механизми унга бериладиган электр энергиясини 
қўзғалувчан қиcм ва у билан боғлиқ бўлган кўрсаткич ҳаракатининг 
механик энергиясига айлантириб беради. Электромеханик ўлчаш
механизмлари магнитоэлектрик, электромагнит, электродинамик, 
индукцион ва электростатик механизмлардан иборат бўлади. 
Ўлчаш асбоблари қайси тизимга таалуқли механизмдан 
иборат бўлишидан қатъий назар, асбоб қўзғалувчан қисмининг 
харакатланиши электромагнит майдон энергиясининг ўзгаришига 
боғлиқ. 
Х 
У 
 
Ўлчаш 
занжири 
Ўлчаш 
механизми 
Қайд этиш 
қурилмаси 
98 
Ўлчанадиган катталик таъсири остида ҳосил бўлиб, асбоб 
кўрсаткичини кўпайиш томонига оғдирувчи момент айлантирувчи 
момент дейилиб, у умумий ҳолда қуйидагича ифодаланади: 
M=dW
е 
/d

,