Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат техника университети

I-боб. Метрология асослари бўйича асосий маълумотлар
 
Режа. 
1.1. Метрология асослари фанининг мақсад ва вазифалари. 
1.2. Метрология фанининг ривожланиш тарихи. 
1.3. “Метрология тўғрисида” республика қонуни. 
1.4. Метрологиянинг аксиомалари. 
1.5. Ўлчашларнинг сифат мезонлари. 
Таянч сўзлар: метрология, ўлчаш, антропометрик ўлчаш 
бирликлари.
1.1. Метрология асослари фанининг мақсад ва вазифалари 
Метрология фан сифатида ўлчашлар, уларга боғлиқ ва 
тегишли бўлган қатор масалаларни ўз доирасига олади. Метрология 
аслида юнончадан олинган бўлиб, ўлчаш, ўлчам, нутқ, мантиқ, илм 
ёки фан маъноларини билдиради. Умумий тушунчасини оладиган 
бўлсак, метрология - ўлчашлар ҳақидаги фан.
Инсон 
ақл-идроки, 
заковати 
билан 
ўрганаётган, 
шакллантираётган ҳамда ривожлантирган қайси фанни, унинг 
йўналишини олмайлик, албатта ўлчашларга, уларнинг турли 
усулларига, ўзаро боғланишларига дуч келамиз. Бу ўлчаш усуллари 
ва воситалари ёрдамида уларнинг бирлилигини, ягона ўлчашни 
талаб этилган аниқликда таъминлаш метрология фани орқалигина 
амалга оширилади. Шу сабабдан ҳозирдаги қайси бир фан, илмий 
йўналиш, у ҳоҳ табиий, ҳоҳ ижтимоий бўлмасин, албатта у ёки бу 
даражада метрология билан боғлиқ. Инсон қўли етган,фаолияти 
доирасига кирган аммо ўлчашлар ва уларнинг воситалари 
ёрдамисиз ўрганилган, изланган ҳамда кўзланган мақсадларга 
эришиш мумкин бўлган бирорта йўналиш йўқ. Шунинг учун ҳам 
метрология асосларини билиш, уни ўз мутахассислиги доирасида 
тушуниш ва амалий қўллаш техника ва технология сохаларидаги 
бакалавриат йўналишлари битирувчилари учун муҳим омиллардан 
бири бўлиб ҳисобланади. 
Метрология фани техника, менежмент ва маркетинг 
соҳалари йўналишларида бакалаврлар ва мухандислар тайёрлашда 

---

7 
ўтилиши лозим бўлган фанлардан ҳисобланади. Олий таълим 
андозасидан келиб чиқиб, ушбу фан талабаларда метрология 
асослари бўйича зарур ва етарли бўлган асосий тушунчаларни 
шакллантиради. 
Метрология асослари фанини ўрганишдан мақсад: 
талабаларда халқ хўжалигининг техника-технология, менежмент ва 
маркетинг соҳаларидаги ишлаб-чиқариш, савдо, назорат ва 
истеъмол билан боғлиқ бўлган турли метрологик масалалар билан 
шуғулланиш борасида етарли билим ва малакаларни ҳосил қилиш.