Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат техника университети

 
8.2. Ўлчаш асбобларининг асосий метрологик тавсифлари 
Ҳар қандай ўлчаш асбобини танлашда энг аввало унинг 
метрологик тавсифларига эътибор беришимиз лозим бўлади. 
Ўзгартириш функцияси - буни аналогли ўлчаш 
асбобларида шкала тенгламасидан ҳам билишимиз мумкин. 
Танланаётган асбобда ўзгартириш функцияси чизиқли бўлиши 
қайдномаларни олишни осонлаштиради, субъектив хатоликларни 
эса камайтиради. 
Сезгирлиги. Умуман сезгирлик - бу ўлчаш воситасининг 
ташқи сигналга нисбатан таъсирчанлиги, сезувчанлигидир. Умумий 
ҳолда 
сезгирлик 
ўлчаш 
воситасининг 
чиқиш 
сигнали 
орттирмасини, 
кириш 
сигнали 
орттирмасига 
нисбатидан 
аниқланади: 
;
X
/
Y
X
/
Y
Lim
S
0
X








94 
Бевосита кўрсатувчи асбоблар учун сезгирлик асбоб 
кўзғалувчан қисмининг оғиш бурчагини ўлчанадиган катталик 
бўйича биринчи ҳосиласи бўлиб, қуйидагича ифодаланади: 
S = d

/dx, 
бу ерда d

- асбоб қўзғалувчан қисмининг оғиш бурчаги. 
Сезгирлик остонаси - бу ўлчанадиган катталикнинг шундай 
энг кичик (бошланғич) қийматики, у ўлчаш асбобининг чиқиш 
сигналини сезиларли ўзгаришига олиб келади. 
S = Х
мин
/Х
ном
*100 %, 
бу ерда Х
мин
- ўлчанадиган каггаликнинг энг кичик (бошланғич) 
қийматидир. 
Асбоб 
кўрсатишининг 
вариацияси - ўлчанаётган 
катталикнинг бирор қийматини, ўлчаш шароитини ўзгартирмаган 
ҳолда, такрор ўлчаганда ҳосил бўладиган энг катта фарқдир ва у 
қуйидагича аниқланади: 

= (А
0
'-А
0
")/А
хmах
*100 %, 
бу ерда
 
А
О
',
 
А
0
" - ўлчанаётган катталикнинг (намунавий 
асбоб ёрдамида) такрор ўлчашдаги қийматлари. Вариация асосан 
қўзғалувчан қисми таянчга ўрнатилган асбобларда ишқаланиш 
ҳисобига келиб чиқади.