Ўзбекистон республикaси олий вa ўртa мaхсус тaълим вaзирлиги тошкент дaвлaт иқтисодиёт университети

3-Расм. Оптимал импорт тарифининг иқтисодий оқибатлари 
Оптимал тариф нол ва импортни ман қилувчи тариф даражалари 
оралиғида бўлиши керак.
Тарифнинг оптимал даражаси – миллий иқтисодий фаровонлик 
даражасини максималлаштирадиган тариф даражаси.
Оптимал тариф қуйидаги асосий хусусиятларга эга:
оптимал тарифнинг ставкаси доим мусбат бўлади ва нол ва ман қилувчи 
тариф ставкалар оралиғида бўлади;
оптимал тариф ставкаси доим нисбатан паст бўлади;
тарифнинг оптимал даражасини монопсон кучга эга сотиб олувчига 
бериладиган нархдан оптимал чегирмалар каби ҳисоблаш мумкин. Тарифнинг 
оптимал ставкаси импорт таклифи эластиклигига тескари бўлган қийматга 
тенг.
оптимал тариф бир мамлакатнинг иқтисодий ютуғига ва жаҳон 
хўжалиги йўқотишига олиб келади, чунки у фақат даромадларни бир 
мамлакатдан иккинчи мамлакатга ўтишига олиб келади.
Sim
Dim
Qim
0.98
1.0
144
199
200
201
256
P
b+d
e
f

---

22 
4-Расм. Оптимал тариф ставкаси 
Катта иқтисодиѐтда маҳсулот импортига тариф ўрнатилмаган ҳолда 
унинг фаровонлик даражаси E1га тенг бўлади. Иқтисодиѐт оптимал тариф 
ставкасини (To) киритса, унинг фаровонлик даражаси максимал E2 даражагача 
кўтарилади. Агар катта иқтисодиѐт маҳсулот импортига ўрнатилган тариф 
ставкасини янада ошириб, уни импортни ман қилувчи Tp даражасида ўрнатса, 
мамлакатнинг фаровонлиги E3 даражасигача пасайиб кетади (4 - расм).
Ривожланиш даражаси пастроқ бўлган мамлакатларда, уларнинг саноати 
тажрибага эга бўлмагунча, ва ишлаб чиқариш ҳаражатлари импорт 
маҳсулотининг рақобатига қарши чиқа оладиган даражагача пасаймагунча, 
тарифни вақтинча киритиш оқланган бўлади, чунки у замонавий саноат 
маҳсулоти импортини чеклайди. Ривожланиш даражаси юқорироқ бўлган 
мамлакатлардан импорт рақобатини ушлаб туриш вақт ўтган сайин миллий 
ишлаб чиқариш ҳаражатлари эгри чизиқларини пастга силжишга олиб келади.
Оптимал тарифдан фарқли протекционизмнинг ушбу кўриниши узоқ муддатда 
нафақат мамлакат учун, балки бутун жаҳон хўжалиги учун ҳам фойдали 
бўлади. Бундан ташқари, ушбу тариф вақтинча киритилади.
Оѐққа туриш босқичида янги саноат соҳаси ушбу маҳсулотнинг чет эл 
ишлаб чиқарувчилари билан рақобатлаша олмайди, чунки у маҳсулотни 
рақобатбардош нархлар бўйича етказиб бериш учун керакли ишлаб 
чиқаришни ташкил қилиш тажрибасига эга бўлмайди (5 - расм).
Импорт тариф ҳимояси остида янги саноат соҳаси ишлаб чиқаришни 
такомиллаштиради, унинг самарадорлиги ошади, маҳсулотнинг танг нархи