Ўзбекистон республикaси олий вa ўртa мaхсус тaълим вaзирлиги тошкент дaвлaт иқтисодиёт университети

6-расм. Импорт божининг миллий иқтисодиѐтга таъсири. 
Агар товарнинг жаҳон нархи ички нархдан паст бўлса, мамлакатга жаҳон 
нархида (5 доллар) 120 та товар кириб келади, ички нарх жаҳон нархи 
даражасигача тушиб кетади. Бунинг натижасида миллий ишлаб чиқарувчилар 
фақатгина 40 та товар таклиф қилади, истеъмол эса 160 тага етади. Миллий 
ишлаб чиқарувчиларни ҳимоялаш мақсадида ҳукумат 2 доллар миқдорида 
божхона божи жорий қилса, экспортѐрлар ўз товарини 7 доллардан сотишга 
мажбур бўлади ва ички бозордаги нарх кўтарилади. Бунинг натижасида ички 
ишлаб чиқариш 80 та товарни ташкил қилади, импорт эса 40 тагача қисқаради. 
Истеъмолчилар жами 120 та товар сотиб олади. Божхона божи ўрнатилиши 
натижасида миллий ишлаб чиқарувчилар а трапециянинг юзига тенг бўлган 
қўшимча фойда кўради. C тўғри тўртбурчакнинг юзига тенг бўлган сумма 
божхона божи сифатида давлат бюджетига тушади. 
Катта мамлакат ҳукумати ички ишлаб чиқарувчиларни хорижий 
рақобатдан ҳимоя қилиш мақсадида импортга бож жорий қилди. Бож 
ўрнатилиши натижасида товарнинг жаҳон нархи тушади. Лекин ушбу 
товарнинг ички нархи бож миқдорига кўтарилади ( t) P
w
дан P
w+t
га. Жами 
таклиф чизиғи юқорига янги S
d+w+t
даражага сурилади. Таклифнинг янги 
даражасида ички талаб ва жами таклиф G нуқтада мувозанатга келади. 

---

28 
натижада ички ишлаб чиқариш Q
1
Q
2
га ортади, ички талаб Q
5
Q
4
га камаяди. 
Импорт Q
1
Q
5
дан Q
2
Q
4
га қисқаради. 
Импорт тарифи жорий қилиниши натижасида истеъмолчилар зарари 
a+b+c+d га тенг бўлди. Кичик мамлакатда бўлгани каби импорт божининг 
таъсирини иккига ажратишимиз мумкин: қайта тақсимланиш эффекти ва 
йўқотиш эффекти.