Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат университети

Маънавий - психологик асослар
- бу меҳнат фаолиятини 
ташкил қилишда ишлаб чиқариш муносабатларида томонлар 
ўртасидаги ўзаро муносабатлар ва уларнинг шаклланиш жараёни 
билан юзага келади (бунда ёлланма ишловчилар ўртасидаги ўзаро 
муносабат, раҳбар ёки корхона егаси билан ёлланма ишловчи 
ўртасидаги муносабат ёки жамоа ўртасидаги ўзаро муносабатлар). 
3.
Иқтисодий асослар
эса, меҳнат фаолиятини ташкил қи-
лишнинг асосини ташкил этади. Бунда меҳнат фаолиятини ташкил 
қилиш мезонлари (яъни шахснинг моддий манфаатдорлиги, бу ерда 
меҳнат фаолиятидан қониқиш даражаси кўзда тутилади). 
4.
Ижтимоий-психологик асослар
. Меҳнат фаолиятини маз-
муни – ҳар бир бир жамоадаги ижтимоий-психологик муҳит, яъни 
жамоадаги ҳар бир ишловчининг рухий кайфияти, ишловчилар ора-
сидаги ўзаро муносабатлар (бевосита ва билв
осита) орқали шакл-
ланади
199
. 
Меҳнат фаолиятининг
механизми меҳнатни ташкил этишда 
амалга ошириладиган элементлар мажмуасини ифодалайди. Бу 
элементлар мажмуаси технологик, ҳуқуқий, ташкилий, ижтимоий 
ва иқтисодий асослардан таркиб топади (4.1.1 расм). 
Ҳозирги шароитда инсонлар фаолиятининг меҳнатдаги буюм-
лашган элементлар билан ўзаро алоқасини ўрнатибгина қолмай, 
ўзаро ҳамкорликдаги фаолиятнинг қатнашчилари ўртасида меҳнат 
муносабатларини шаклантириш, жонли меҳнат самарадорлигини 
ошириш каби муаммоларни ечиш зарур бўлмоқда. Жонли меҳнат 
самарадорлигини оширишда аввало, инсонларнинг меҳнат фаолият-
ларини ташкил этишда илмий асосларга таянган ҳолда ташкил 
этиш муҳим ҳисобланади. Шу боисдан меҳнатни ташкил этиш 
асослари ва меҳнат жараёнига таъсир этувчи омилларни инобатга 
199
Абдураҳмонов Қ.Х., Шоюсупова Н.Т., Бакиева И.А. “Меҳнат иқтисодиёти” (Дарслик). - Т.: “ТДИУ”, 
2011. - 34 б.

---

202 
олган ҳолда меҳнатни самарали илмий асосда ташкил этишнинг 
концептуал (асосий) йўналишларини ишлаб чиқиш муҳим вазифа 
ҳисобланади.