Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мукимий номидаги қЎҚон давлат

5. Тупроқнинг ифлосланиши ва унинг тирик
организмларга таъсири

Тупроқнинг ифлосланиши, қишлоқ хўжалиги экинларига меъёридан ортиқ минерал ўғитлар берилиши ҳамда пестицидлардан нотўғри фойдаланиш туфайли келиб чиқади. Пестицидлар барқарор моддалар ҳисобланиб, тупроқда кўпроқ тўпланади ва тупроқ организмларини нобуд бўлишига олиб келади.

Бундан ташқари тупроқ ёқилғи-сурков мойларини сақлаш ва ташишда, нефт қазиш ва қидирув ишлари, маиший хўжалик чиқиндилари, саноат чиқиндилари билан ҳам ифлосланади ва унинг хусусиятини ўзгартиради. Натижада тупроқдаги ўсимлик ва ҳайвонлар нобуд бўлади.
Тупроқни ифлосликлардан муҳофаза қилиш инсон саломатлигини таъминлашда муҳим омил ҳисобланади.
Тупроқнинг ифлосланиши туфайли, тупроқда кўпгина касаллик тарқатувчи микроорганизмлар анча узоқ яшаб, тирик организмлар учун хавф солиб туради, чунки улар инсон организмига тупроқ орқали тушиши мумкин.
Ўзбекистон республикасида “Ер ҳақида кодекс” 1998 йил жорий этилди. Бундан ташқари Ердан тўғри фойдаланиш, уни муҳофаза қилиш ва Ер ягона давлат мулки эканлиги қайд этилган, бир қанча қарорлар қабул қилинган.


Саволлар:

1. Атмосфера ҳавосининг кимёвий таркиби қандай?

2. Атмосфера ҳавосининг тирик организмлар учун аҳамияти?
3. Қайси манбалардан атмосфера ҳавоси ифлосланади?
4. Тупроқнинг ўзига хос хусусиятлари нималардан иборат?
5. Тупроқ муҳитида тарқалган ўсимлик ва ҳайвонларнинг гуруҳланишини айтинг?
6. Тупроқ қандай манбалардан ифлосланади?

V-МАВЗУ. Биологик маромлар ва трик организмларнинг
ҳаётий шакиллари.


РЕЖА:
1. Биологик маром ҳақида тушунча.
2. Тирик организмларда суткалик маромлар.
3. Ойлик ва йиллик маромлар.
4. Ҳаётий шакллари ҳақида тушунча.
5. Раункнер ва Серебряков бўйича ўсимликларнинг эколого-морфологик таснифланиши.
6. Кашкаров ва Яхонтов бўйича ҳаётий шиклларнинг таснифи.


Таянч сўзлар: Биологик маром, суткалик, ойлик ва йиллик маромлар, “Биологик соатлар”, магник майдони, циркан маром.