Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мукимий номидаги қЎҚон давлат

Ҳаётчанликнинг ҳар хил эгри чизиқлари.

Жадвал ўрнига график усулдан ҳам фойдаланиш мумкин. Ҳаётчанлик эгри чизиғи 4 турга ажратилади:

1. Кучли қабариқ ҳаётчанлик эгри чизиғи.
2. Оралиқ ҳаётчанлик эгри чизиғи.
3. Ботиқ ҳаётчанлик эгри чизиғи.
4. Поғонали ҳаётчанлик эгри чизиғи.
3. популяциянинг гомеостази


Популяция гомеостази. Популяциянинг сон жиҳатидан бир меъёрда сақланиб туриши гомеостаз (юнонча “гомео” – ўхшаш, статис - ҳолат) дейилади.
Популяциянинг зичлигини бошқариш ўсимликларда ҳудудни ҳисобга олган ҳолда ўз-ўзини сийраклантириш, вегетатив қувватини оширишда намоён бўлса, ҳайвонларда эса озуқа заҳиралари чекоанган ҳолатда рўй беради. Кўпчилик турлар популяциясининг ўсишини секинлаштирувчи механизмлардан бири индивидларнинг ўзаро кимёвий таъсир этишдир.
Ҳайвонлардаги ҳудудий хатти-ҳаракатлар инстиктлар тизими сифатида келиб чиққан бўлиб, у популяциянинг айни бир майдонда сон жиҳатидан ўсишини бошқаришнинг самарали механизмларидан ҳисобланади.
Саволлар:

1. Туғилиш ва маҳсулдорлик нимани ифодалайди?

2. Экологик нобуд бўлиш қандай тушунча?
3. Ҳаётчанлик эгри чизиғи нимани билдиради?
4. Популяциянинг гомеостази деганда нимани тушунасиз?
VIII-МАВЗУ. Биоценозлар.


РЕЖА:
1. Жамоа, биоценоз ва биогеоценоз ҳақида тушунчалар.
2. Биоценознинг тузилмаси.
3. Консорциялар.
4. Турнинг экологик ўрни.
5. Биоценозларнинг ўзига хос хусусиятлари.
6. Экотизм ва унинг таркиби.
7. Экотизмда энергия оқими.
8. Экотизмда маҳсулдорлик.


Таянч сўзлар: Жамоа, биоценоз, биогеоценоз, консорциялар, эпифит, эпифил, қаватлилик, фитоценоз, экологик тузилма, турнинг экологик ўрни, озуқа ўрни.


Адабиётлар: [6,7,9].
1. Жамоа, биоценоз ва биогеоценоз ҳақида
тушунчалар


Жамоа дейилганда ривожланишнинг турли поғонасида бўлган бир гуруҳ тирик организмларнинг муайян шароитда биргаликда яшаши тушунилади.
Биоценоз ёки ҳамжамоа дейилганда бир хил муҳитга мослашиб олган бир жойда яшайдиган организмлар йиғиндиси тушунилади. Биоценоз ҳам популяция каби ўзига хос хусусиятларга эга бўлиб, буларга турлар таркиби, озуқа тўрининг тузилмаси, биомасса ва унинг маҳсулдорлиги кабиларни кўрсатиш мумкин.
Биоценознинг энг муҳим хусусиятларидан бири унинг турлар таркибидир. У айрим турлар популяцияларининг миқдори нисбатни ифодалайди.
Муайян ташқи муҳит шароитида ўсимликлар, ҳайвонлар, айрим замбуруғлар ва микроорганизмларнинг биргаликда яшашига биогеоценоз дейилади.