Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги м. Шарипов, Д. Файзихўжаева

1 
И .К а р и м о в .
Миллий истиклол мафкураси - халк. эътикоди ва буюк
келажакка ишончдир. «FIDOKOR» газетаси мухбири саволларига жавоблар. -
Т., «Ўзбекистон», 2000, 11-бет.
2 Ўша ерда, 19-бет.

---

орқали эса миллат тафаккури ва мафкурасининг ҳамда 
умумбашарий маънавий кдцриятларнинг илгор намуналарини 
акс этгиришга булган интилишни пайқаб олиши қийин эмас.
Ўқув кулланма олий ўқув юртларининг нофалсафий 
мутахассисликлари буйича таълим оладиган талабаларига 
м ўлж алланган. М уаллиф лар буни м антиқ бўйича янги 
укув адабиётини яратиш борасидаги дастлабки тажриба 
деб қисоблаб, уни мукаммаллаштиришга имкон берадиган 
тан қ и д и й ф и к р ва м у лоҳазал ар н и м у та х а сс и с л ар ва 
талабалардан кутиб қолади.

---

МАНТИҚ ИЛМИНИНГ ПРЕДМЕТИ
ВААХДМИЯТИ
ТАФАККУР МАНТИК, ИЛМИНИНГ ЎРГАНИШ ОБЪЕКТИ
Келиб чиқишига кўра арабча бўлган “мантиқ” (грекча 
логика-log os) атамаси «фикр», «сўз», «акл», «конуният» 
каби м аъноларга эга. Унинг кўпм аънолиги турли хил 
нарсаларни ифода килишда ўз аксини топади. Хусусан, 
мантик сўзи, биринчидан, объектив олам қонуниятларини 
(масалан, «объектив мантик», «нарсалар мантиғи» каби 
ибораларда), иккинчидан, таф аккурнинг мавжуд бўлиш 
ш а к л л ар и ва т а р а к қ и ё т и н и , шу ж ум ладан, ф и к р л а р
у р таси д аги ал о қ а д о р л и к н и х ар ак тер л ай д и ган қонун- 
коидалар йиғиндисини (м асалан, «субъектив м антик» 
и б о р а с и д а ) ва у ч и н ч и д а н , т а ф а к к у р ш а к л л а р и ва 
конунларини урганувчи фанни ифода этишда ишлатилади.
Мантик, илмининг урганиш объектини тафаккур таш ­
кил этади. «Тафаккур» арабча сўз бўлиб, узбек тилидаги 
«фикрлаш », «аклий билиш» сўзларининг синоними си­
фатида қўлланилади. Тафаккур билишнинг юқори босқи- 
чидир. Унинг моҳиятини яхшироқ тушуниш учун билиш 
жараёнида тутган ўрни, билишнинг бош қа шакллари билан 
бўлган муносабатини аниқлаб олиш зарур.
Билиш воқеликнинг, шу жумладан, онг ходисаларининг 
инсон миясида субъектив, идеал образлар шаклида акс 
этишвдан иборат. Билиш жараёнининг асосини ва охирги 
максадини амалиёт ташкил этади. Барча ҳолларда билиш 
инсоннинг ҳаётий фаолияти билан у ёки бу даражада боғлиқ 
бўлган, унинг маълум бир эҳтиёжини қондириши мумкин 
бўлган нарсаларни тушуниб етишга бўйсундирилган бўлади. 
Билиш жараёнини амалга оширар экан, кишилар ўз одди- 
ларига маълум бир мақсадни қўядилар. Улар ўрганилиши 
лозим бўлган предметлар доираси, тадқиқот йўналиши, 
шакллари ва методларини белгилаб беради.
Билиш мураккаб, зиддиятли, турли хил даражаларда 
ва шаклларда амалга ошадиган жараёндир. Унинг дастлабки 
босқичини ҳиссий билиш - инсоннинг сезги органлари

---

ёрдамида билиши ташкил этади. Бу боскичда предмет ва 
ҳодисаларнинг ташқи хусусиятлари ва муносабатлари, яъни 
уларнинг таш қи томонида бевосита намоён бўладиган ва 
шунинг учун ҳам инсон бевосита сеза оладиган белгилари 
ҳақида маълумотлар олинади.
Ҳиссий билиш уч шаклда: сезги, идрок ва тасаввур 
шаклида амалга ошади.