Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги қарши муҳандислик иқтисодиёт

Назорат саволлар: 
1. Чуқур насосли қудуқларни эксплуатация қилишнинг қандай иш 
тартибини биласиз? 
2. Чуқур насосли қурилмалар ишида қандай фалокатлар содир бўлади? 
3. Асоратланган шароитларда чуқур насосли қудуқлар қандай 
эксплуатация қилинади? 
4. Фавворали эксплуатация қилишнинг асосий моҳияти нимадан иборат? 
5. Фавворали эксплуатация қилиш жараёнида қандай фалокатлар содир 
бўлади? 
6. Фалокатли фаввораларни бекитишнинг қандай тадбирларини биласиз? 
7. Қудуқга суюқлик ва газнинг оқиши қандай содир бўлади? 
8. Қатламдан суюқлик ва газ оқимлари қандай чиқарилади? 
9. Қудуқларни ўзлаштириш усуллари қандай танланади? 
10. Насосли эксплуатация қилишда қандай техника ҳавфсизлиги 
талабларига амал қилиш керак? 

---

23-Маъруза.
Маҳсулдор қатламларни очиш, синаш ва ўзлаштириш. 
Режа: 
23.1. Маҳсулдор қатламларни очиш, синаш ва ўзлаштиришга тайёрлаш. 
23.2. Маҳсулдор қатламларни очиш усуллари. 
23.3. Маҳсулдор қатламларни очишда ишлатиладиган қурилмалар, 
уларнинг турлари ва вазифалари. 
Қудуқларни ўзлаштиришга тайёрлаш. 
Бурғилаш ишлари тугатилганидан кейин қудуқ қатламдаги суюқлик 
оқимини чиқаришга ва синашга тайёрланади. Бунинг учун эксплуатацион 
қувурлар бирикмасининг юқори қисмига фонтан арматураси ўрнатилади. 
Кейин қудуқ яқинига бу арматура билан бирга суюқликларни йиғиш учун 
сиғим (идиш)лар, суюқлик ва газсимон фазаларнинг дебитларини ўлчаш учун 
сепараторлар, факел ясамаси, ўлчагичлар, аппаратуралар ўрнатилади. 
Қудуқни ювиш ва қатлам суюқлигини чақириш учун қудуқ оғзига 
вақтинча 
насос-компрессор 
агрегатлари 
жойлаштирилади. 
Фонтан 
арматурасини – қувурли каллак ва фонтан ёлкаси каби қисмларга ажратиш 
мумкин. Қувурли каллак НКТни осишга, фонтан ёлкаси эса қудуқдан чиқаётган 
суюқликни ер ости сиғимига йўналтиришга ва қудуқ оғзини герметиклашга 
ҳизмат қилади. Қувур каллаги ва фонтан ёлкаси оралиғида юқори босимли 
марказий сурилма (задвижка) жойлашган. Қувурли каллак ва фонтан ёлкаси ён 
тармоқлар билан таъминланган. Уларнинг ҳар қайсиси иккита юқори босимли 
сурилма (задвижка)лар, манометрлар билан ёлка тармоқлари ҳам термометр ва 
штуцерли ҳужра (камера)лар билан жиҳозланган. 
Айрим ҳолларда қувурли каллакнинг ён тармоқларига компрессор ва 
насос агрегатлари уланади. Фонтан арматурасининг ишчи босими қудуқ оғзида 
содир бўладиган энг юқори босимидан кам бўлмаслиги керак. Арматурани 
қудуқга ўрнатишдан олдин паспортда кўрсатилган синаш босими билан 
текширилади. Қудуқ оғзига арматурани йиғилгандан кейин қувур каллагининг 
ва фонтан ёлкасининг герметиклиги текширилади. Қудуқда синаш ишларини 
бошлашдан олдин ҳамма сиғим (идиш)лар ифлосликлардан тозланади ва 
ювилади.