|
Қатламлардан суюқлик оқимини чақириш усуллари.
Маҳсулдор қатламлардан суюқлик оқимини чақириш, ствол олди
зоналарини ифлосликлардан тозалаш ва қудуқдан юқори маҳсулот олиш учун
шароит яратиш каби комплекс ишлар қудуқни синаш билан боғлиқ.
Маҳсулдор горизонтлардан суюқлик оқимини чақириш учун қудуқдаги
босимни қатлам босимига нисбатан анча пасайтириш лозим. Босимни
пасайтиришнинг бир неча усуллари мавжуд:
а) Оғир ювиш суюқликларини анча енгилига алмаштириш;
б) эксплуатацион қувурлар бирикмасидаги суюқлик сатҳини бир текис
ёки кескин пасайтириш.
Мураккаб кам мустаҳкам тоғ жинсларидан тузилган қатламлардан
суюқлик оқимини чақириш учун босимини бир текис пасайтириш усули,
маҳсулдор қатламлар жуда мустаҳкам тоғ жинсларидан тузилганда эса босимни
кескин пасайтириш усули қўлланади.
Суюқлик оқимини чақириш усулларини танлашда коллектор тоғ
жинсларининг
мустаҳкамлиги,
структураси,
уларни
тўлдирувчи
суюқликларнинг таркиби ва хоссаси, маҳсулдор қатламларни очишда содир
бўладиган ифлосликларнинг даражаси, сувли қатламларнинг мавжудлиги,
мустаҳкамловчи қувурлар бирикмасининг чидамлилиги ҳисобга олинади.
а) Оғир суюқликларни енгилига алмаштириш.
Агар маҳсулдор қатламлар мустаҳкам тоғ жинсларидан тузилган бўлса,
НКТ қувурлар бирикмаси қудуқ забойигача, тоғ жинслари унча мустаҳкам
бўлмаса, перфорациялаш тешигининг юқорисигача туширилади.
Суюқликларни алмаштириш тескари айланиш усулида амалга
оширилади. Бунда зичлиги эксплуатацион қувурлар бирикмасидаги ювиш
суюқлиги зичлигидан кам суюқлик кўчма поршенли насос ёрдамида
қувурлараро бўшлиғига ҳайдалади.
Анча енгил суюқликлар қувурлараро бўшлиқларини тўлдириб, оғир
суюқликларни НКТга сиқади, натижада насоснинг босими ошади. Енгил
суюқлик НКТ бошмағига етганда босим максимумга кўтарилади. (12.1 расм).
Р
умт
=(Р
пр
-Р
ож
)gZ
НКТ
+Р
НКТ
+Р
мт
(12.1)
бунда Р
пр
– Р
ож
– оғир ва енгиллаштирилган суюқликларнинг зичлиги,
кг/м
3
; Z
НКТ
- НКТ- қувурлар бирикмасининг тушиш чуқурлиги, м; Р
НКТ
ва Р
мт
–
НКТ – қувурлар бирикмасида ва қувурлараро бўшлиғида босимнинг гидравлик
ўзгариши, Па.
Бу босимлар эксплуатацион қувурлар бирикмасининг опрессовка
босимидан ошмаслиги керак.
Р
умт
≤
оп
(12.2)
Агар маҳсулдор қатлам қаттиқ, мустаҳкам тоғ жинсларидан тузилган
бўлса, 12.1 ва 12.2 тенгламаларини биргаликда ечиш йўли билан бир цикл
айланишда қувурлар бирикмасидаги (Р
пр
-Р
ож
) суюқлик зичлигининг энг
пасайиш даражасини аниқлаш мумкин.
Агар маҳсулдор тоғ жинси кам мустаҳкам бўлса, бир цикл айланишда
зичликнинг пасайиш миқдори Р
пр
– Р
ож
= 150
200 кг/м
3
гача камаяди.
Суюқлик оқимини чақириш ишлари режалаштирилганда олдиндан
махсус идишда талаб қилинадиган зичликдаги суюқлик заҳираси ҳамда
зичликларни тартибга солувчи асбоблар тайёрлаб қўйилади.
Енгил
суюқликларни
ҳайдаганда
қудуқлар
ҳолати
манометр
кўрсаткичлари ёрдамида кузатилади. Агар чиқаётган суюқликнинг сарфи
кўпайса, қатламдан суюқлик чиқиши бошланганлигидан далолат беради.
НКТнинг чиқишида сарф тез кўпайганда ва қувурлараро бўшлиғида
босим камайганда чиқаётган оқим штуцер чизиғи орқали йўналтирилади.
Оғир ювиш суюқлигини сувга ёки дегазацияланган нефтга алмаштириш,
қатламдан барқарор суюқлик оқимини олишга етарли эмас. Шунинг учун
депрессияни кўпайтириш ёки стимул бериш усулидан фойдаланилади.
Агар коллектор кам мустаҳкам тоғ жинсларидан тузилганда босимнинг
кейинги пасайишига суюқликларни сув ёки нефтъ-газ суюқлик қоришмаси
билан алмаштирилишига боғлиқ.
Бунинг учун қудуқнинг қувурлараро бўшлиғига поршенли насос ва кўчма
компрессор уланади. Қудуқ тоза ювилгандан кейин насоснинг узатиши
тартибга солинади. Ундаги босим компрессорга берилиши керак бўлган
босимдан анча паст бўлади. Кейин пасаювчи оқимнинг тезлиги 0,8-1 м/с
бўлганда компрессор ишга туширилади.
Компрессор ҳайдаган ҳаво оқими аэраторда насос узатган сув билан
аралашади, қувурлараро бўшлиғига газ суюқлик қоришмаси киради. Натижада
компрессор ва насосда босим оша бошлайди. Бунда қоришма НКТ башмоғига
етганда босимнинг ошиши максимумга етади.
Газсуюқлик
қоришмаси
НКТ
қувурлар
бирикмаси
бўйича
ҳаракатланганда ва газсизлантирилган сув сиқилганда компрессор ва насосдаги
босим камаяди.
б) Қудуқдаги босимни компрессор ёрдамида пасайтириш.
Жуда қаттиқ, мустаҳкам тоғ жинсларидан тузилган қатламлардан суюқлик
оқимини чақириш, қудуқдаги суюқлик сатҳини пасайтириш учун компрессор
усули кенг қўлланилади.
Бу усулнинг ишлаш моҳияти қуйидагича:
Кўчма компрессор ёрдамида ҳаво қувурлараро бўшлиғига ҳайдалади. Натижада
ундаги суюқлик сатҳи чуқурроққа сиқилади, НКТдаги суюқлик ҳаволашади,
маҳсулдор қатламдан керак бўлган суюқлик оқимини олиш учун депрессия
ташқил қилинади.
Агар иш бошланишидан олдин қудуқдаги суюқликнинг статистик сатҳи
қудуқ оғзида бўлганда қувурлараро бўшлиғидаги суюқлик сатҳини ҳаво билан
ҳайдалганда қандай чуқурликгача сиқиш мумкинлигини босим мувозанати
тенгламаси орқали енгил аниқлаш мумкин.
Р
ож
gZ
СП
=Р
комп
e
S
,
(12.3)
бунда z
сп
– сатҳнинг пасайиш чуқурлиги, м; Р
комп
– компрессор ҳосил
қилган энг юқори босим, Па;
Do'stlaringiz bilan baham: |
