Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги қарши муҳандислик иқтисодиёт

c
с
сн
оч
T
Z
P
S

034
,
0

, 
(12.4) 
Агар статистик сатҳ Z
ст
чуқурликда, яъни қудуқ оғзидан анча пастда 
жойлашганда, қувурлараро бўшлиғидаги суюқлик сатҳи h
мт
қZ
сн
–Z
ст
миқдорда 
Z
сн
чуқурликгача пасайтирилганда НКТдаги суюқлик сатҳи h
НКТ
=(h
мт
F
мт
)F
НКТ
ва тенглама мувозанати қуйидаги кўринишга эга бўлади. 


s
ком п
НКТ
м т
ст
сн
ож
м т
НКТ
ож
e
P
F
F
Z
Z
g
P
h
h
g
P











1
)
(
, (12.5) 
бунда F
НКТ
ва F
мт
– НКТга ўтиш каналининг ва қувурлараро бўшлиғи 
кесимининг майдони, м
2
. 
(12.5) – тенгламаси орқали қувурлараро бўшлиғидаги суюқлик сатҳининг 
сиқилиш чуқурлигини аниқлаш мумкин. 
Агар Z
сп
>Z
НКТ
бўлганда компрессор ҳайдаган ҳаво НКТга отилиб киради 
ва қувурлараро бўшлиғидаги суюқлик сатҳи НКТ башмоғигача тушганда, 
улардаги суюқлик ҳаволашади. 
Агар Z
сп
НКТ
бўлганда, қудуқга НКТни туширишда, уларга махсус 
тушириш клапанлари ўрнатилади. 
Компрессор орқали ҳаво ҳайдалганда тушириш клапани ўрнатилган 
чуқурликда НКТ ва қувурлараро бўшлиғидаги босимлар тенглашади ва тушиш 
клапани очилади. Натижада, ҳаво НКТга клапан орқали ўтади, суюқлик эса 
ҳаволашади. Кейин қувурлараро бўшлиғидаги ва НКТдаги босимлар пасая 
бошлайди. 
Агар қудуқда босим пасайгандан кейин қатламдан суюқлик оқими 
келмаса, клапан юқорисидаги НКТнинг ҳамма суюқлиги ҳаво билан сиқилади, 
клапан ёпилади, қувурлараро бўшлиғидаги босим яна ошади, суюқлик сатҳи 
кейинги клапангача тушади. Кейинги клапаннинг Z”
пуск
чуқурлигини 12.5 
тенгламасига, Z
сн
= Z”
пуск
+20 ва Z
ст
=Z’
сн
ни қўйиб аниқлаш мумкин. 
Агар иш бошланишидан олдин қудуқдаги суюқликнинг статистик сатҳи 
қудуқ оғзидан анча пастда жойлашган бўлса, унда ҳавони қувурлараро 
бўшлиғига ҳайдаб, суюқлик сатҳини Z
сп
чуқурликгача сиқилганда маҳсулдор 
қатламнинг босими ошади, натижада, суюқликнинг бир қисми ютилиши 
мумкин. 
Қатламларга суюқлик ютилишининг олдини олиш учун НКТ қувурлар 
бирикмасининг оҳирги қисмига пакер ва НКТ ичига махсус клапан ўрнатилади. 
Бу мосламалар ёрдамида маҳсулдор қатламлар зонаси қудуқнинг бошқа 
қисмларидан ажратилади. 
Бундай ҳолларда, ҳавони қувурлараро бўшлиқларига ҳайдалганда 
қатламдаги босим ўзгаришсиз қолади. Бу ҳолат клапан устидаги НКТ қувурлар 
бирикмасининг босими қатлам босимидан пастроқ бўлгунча давом этади. 
Қатлам суюқлиги оқими учун депрессия етарли бўлганда, кўтарилади, қатлам 
суюқлиги НКТ бўйича кўтарила бошлайди. 
Нефтъ ва газ оқими олингандан кейин қудуқ маълум вақт давомида ствол 
олди зонасига кириб қолган ювиш суюқлигини ва унинг фильтратини ва бошқа 

---

гил заррачаларини йўқотиш учун катта дебитда ишлатилади. Бундай ҳолларда 
коллектор емирилишнинг олдини олиш учун дебит тартибга солиниб турилади. 
Қудуқдан чиқаётган суюқликлардан ҳар хил таҳлиллар учун намуналар 
олинади