Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги қарши муҳандислик-иқтисодиёт институти

Infiltratsion sxema 
reogentlar eritmasini infiltrasion oqimidan foydalanishiga 
asoslangan bo‘lib, unda ruda tanasi bo‘yicha eritmani harakatlanishidan 
foydalanishga asoslangan (qo‘porilgan yoki magazinlangan rudada) bo‘lib, 
gravitasion kuchlar ta'siri ostida ya'ni sug‘oriladigan qurilmadan drenaj qurilmasi 
tamon. Infiltrasion sxema reogentlar eritmasini infiltrasion oqimidan foydalanishiga 
asoslangan bo‘lib, ruda tanasida ularni harakatlanishi (qo‘porilib qulatilgan yoki 
magazinlashtirilgan rudada) gravitasion kuchlar ta'sirida sug‘oruvchi qurilmadan 
drenaj qurilmasi tamon eritmani harakatlanishi yuzaga keladi (sug‘oriladigan 
qurilmadan drenaj qurilmasi tamon).
Pulsatsion-statik sxema 
shundan iborat-ki, rudali uchastkani vaqti-vaqti bilan 
tanlab erituvchi reogent eritmasi bilan, rudani tabiiy yotish qiyaligi bo‘yicha rudnikni 
avval qazib olingan bo‘shlig‘ida yoki mahsus tayyorlangan kamerada rudani 
magazinlab, eritib so‘ng mahsulotli eritmani oqizib chiqarib olinadi (ba'zan bu usulni 
immersion usul ham deydi). 
Shaxtasiz (skvajinali) tizimda yer ostidagi rudadan metallni tanlab eritib olishda 
tabiiy singdiruvchanligi, uch guruhga bo‘linadi: 
Filtrasion rejimi bo‘yicha skvajinalarni maydonchali joylashtirish; texnologik 
skvajinalarini filtrasion rejimi bilan har hil chiziqli joylashtirish, filtrlanishga qarshi 
to‘siq parda hosil qilib, tanlab eritish rejasiga muvofiq har xil shaklda joylashtirish. 
Skvajinalarni, ruda yotqizig‘ini morfologik xususiyatiga va mahsulotli gorizontni 
gidrogeologik sharoitiga bog‘liq holda joylashtiradi. 
Ishchi skvajinalarni eng ko‘p tarqalgan joylashtirish variantlarini quyidagi rasm 
1.2. da keltirilgan. 

---

Rasm 1.2 Ishchi skvajinalarni eng ko‘p tarqalgan variantlarini 
joylashtarilishi. 
a) ikkita teng ahamiyatli skvajinalar; 
b) bitta eritilgan metallni chiqaradigan va ikkita eritmani yuboradigan 
skvajinalar; 
v) ikkita eritilgan metallni chiqaradigan va ikkita eritma yuboriladigan 
skvajinalar; 
g) uchta eritma yuboriladigan va bitta erigan metallni chiqaradigan skvajinalar; 
d) oltita eritma yuboriladigan skvajinalar va bitta erigan metallni chiqaradigan 
skvajina; 
e) ikki qator metall eritmasini chiqariladigan va bir qator eritma yuboriladigan 
skvajinalar. 
Skvajinali tizim qo‘llab, metallni yer ostida eritib ajratib olish usulini asosiy 
struktura birligi: elementar qator (yacheyka), ekspluatatsion blok, ekspluatatsion 
uchastka va ekspluatatsion maydon.