Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги қарши муҳандислик-иқтисодиёт институти

 
1.2. Uranni yer ostida tanlab eritib olish texnologiyasi. 
Yer osti usulida tanlab eritish-uranni ajratib olishda keng ko‘lamda 
qo‘llanilmoqda. Birinchi navbatda gidrogen genezisli tarkibiy qismida uran kam 
bo‘lgan kambag‘al uran konlarini murakkab kon-geologik va gidrogelogik sharoitda 
joylashgan konlarga taalluqli. 
Yer ostida uranni tanlab eritish usulining texnologiyasi 1962 yildan boshlab 
ishlab chiqilib, so‘nggi yillarda takomillashtirib borildi. Yer ostida tanlab eritish-
texnologik usulida uranni kimyoviy reogentlar qo‘llab tabiiy yotqizilgan joyida 
rudani eritib, tarkibiy qisimi uran bilan boyigan eritmani ajratib olish yo‘li bilan 
amalga oshiriladi. Ba'zi bir konlarda urunni yer ostida tanlab eritish yo‘li bilan ajratib 
olinuvchi konchilik korxonalar qurilgan. Qator konlarda uranni shu usulda ajratib 
olishni yo‘lga qo‘yish uchun sanoat sinovlari o‘tqazilgan. Alohida konlarda uranni 
yer osti usulida tanlab eritib olish, uni yer ostidan ajratib chiqarib olishni asosiy 
usuliga aylangan. Shubha yo‘q-ki bunday yangi texnologiyada ishlovchi korxonalar 
soni, uran qazib-ajratib olishni o‘sishi bilan ko‘payib boradi. Yer ostida uranni tanlab 
eritib olishning an'anaviy ochiq usuli qator hujjatlarda bayon etilib e'lon qilingan. 
Konni tanlab eritib ajratib olish usuli quyidagi asosiy sharoitlarda qo‘llanilishi 
mumkin: 
ajratib olinishi mumkin bo‘lgan metallni ruda tarkibida mineral shaklida 
mavjudligi, erituvchi reogentni suvdagi kuchsiz eritmasida yengil parchalanishi; 
kon jinslarini tashkil etuvchi ruda tarkibidagi materiallar texnologik eritma bilan 
birgalikda ta'sir etish sharoitida kislota sig‘imi past bo‘lishi mumkin; 
ruda tabiiy singdiruvchanligi bo‘yicha yoki uni sun'iy ravishda mayda 
bo‘laklarga ajratganda singdiruvchanlik xususiyatiga ega bo‘ladi;
ruda konini yotish sharoiti va kon-texnikaviy holati, kon atrofidagi 
geotexnologik jarayonlarini hammasidan ham maqsadga muvofiq ravishda 
foydalanish imkoni mavjud bo‘lishi kerak.
Tarkibida uran bo‘lgan yer osti suvlaridan yaxshi eriganligini akademik B.I 
Vernadskiy o‘z asarlarida ham ko‘rsatib o‘tgan edi. Konlardigi uran minerallari 
orasida yer osti usulida tanlab eritib ajratib olinadigan turlari qatoriga quyidagi 
minerallarni kiritish mumkin. 
Uran oksidlari-pasuran va uranitit; uran silikatlari-koeffinit va nenadnevit. 
Ulardan asosiysi pasturon mineralidir. Uran konlarini barcha ko‘philliligi; texnologik 
guruhlari va turlari bo‘yicha quyidagicha texnolgik tafsiflanadi. 

---