Ўзбекистон республикаси ‎‎Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги

Метеостанциялар бўйича иқлимий омиллар
(Бухоро метостанцияси бўйича)
1.2.1-жадвал

Курсаткичлар	Йиллар	Ойлар												Умумий йиллик
		I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII
3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17
Ёғинлар миқлори мм	2011	3,3	30,4	36,6	20,9	5,8	0,3	0,3	-	0,5	1,8	4,5	1,6	97,13
	2012	6,8	10,5	6,5	5,7	1,6	2,2	-	0,0	0,0	10,7	29,1	14,3	87,39
	2013	17,3	35,5	37,7	5,3	0,0	0,0	0,0	-	-	1,7	9,3	23,1	129,85
	2014	28,3	21,9	47,9	9,7	2,1	0,0	-	0,7	-	10,2	1,2	22,1	144,09
	2015	19,6	22,8	34,2	14,3	3,4	0,0	-	0,0	-	5,8	12,6	14,6	124,3
Ўртача ҳаво ҳарорати t^0	2011	4,3	4,2	11,7	17,7	23,2	28,8	29,7	28,2	21,5	17,1	9,1	3,5	16,58
	2012	0,9	2,9	9,6	18,8	24,7	28,8	29,5	28,7	22,1	15,3	4,5	-1,1	15,57
	2013	0,2	0,0	8,1	20,7	23,8	28,7	29,9	28,7	21,1	15,5	7,4	0,5	16,78
	2014	3,2	5,4	11,1	15,6	23,0	28,6	30,0	27,0	23,5	14,7	9,0	2,1	16,1
	2015	0,7	3,2	10,9	18,4	23,1	28,1	29,8	28,5	22,7	15,4	7,8	2,4	15,92
Нисбий намлик	2011	65	75	63	52	42	29	26	28	33	46	60	58	48,08
	2012	74	65	50	39	36	31	25	30	32	52	71	77	48,50
	2013	77	73	62	44	40	28	27	28	31	43	61	70	48,67
	2014	70	66	67	54	33	25	28	33	36	49	60	74	49,6
	2015	76	68	63	46	37	30	25	29	32	44	65	75	49,16

Қишлоқ хўжалик экинларининг ўсиш давридаги ўртача ойлик ҳаво ҳарорати 25⁰ С ни, нисбий ҳаво намлиги 51-53 % ни ташкил этади. Ҳаво ҳароратининг юқори бўлиши ва ҳавонинг қуруқ келиши кўп миқдорда сувнинг буғланишига олиб келади. Вилоятимизда йил давомида сув юзасидан 2000 мм дан ортиқроқ сув буғланиб кетади. Сув буғланишининг 1700 мм миқдори амал даврига тўғри келади. Бу шароитда деҳқончилигимизда фақат сунъий усулда суғоришимизга тўғри келади. Амал давридаги мусбат ҳаво ҳарорати 4700 дан 4800⁰ С гача ўзгариб туради, самарали ҳарорат эса 2600-2700⁰ С ни ташкил қилади.
Вилоятда ёғаётган ўртача йиллик ёғингарчиликнинг асосий миқдори қиш ва баҳор ойларига тўғри келиб, 123-143 мм дан ошмайди. Нисбий ҳаво намлиги қишги тиним даврида паст бўлиб, қор қалинлиги ер юзасида 8-10 кунгача ётади. Натижада амал даврида буғланиши 2,5-4,0 маротаба ёғингарчиликнинг шу даврда кўпайишига олиб келади. Вилоятда шамолнинг эсиб туриши характерлидир. Йил давомида 16-17 кун шамолсиз бўлади. Қуруқ иссиқ шамолларнинг (гармсел) бўлиши асосан июн ойи, ҳосил тўплаш даврида июл ва август ойларида эсиб туради, бундан ташқари кучсиз гармселлар ҳар йил эсиб туради.
1.3. Геоморфологик ва литологик шароитлари.
Геологик шароити - Геологик нуқтаи назардан Бухоро вилояти ҳудуди эгарсимон (мульда) структурада жойлашган ва қалинлиги 400 метрга етадиган континентал ётқизиқлар билан тўлдирилган. Улар ҳамма ерда кенг тарқалган палеоген даврининг денгиз гиллари устида ётади.
Палеоген даври гиллари, пастда жойлашган бўр қумтошлари даври учун сув ўтказмас қатлам вазифасини ўтайди ва қатлам серсувлилиги билан фарқ қилади ва босим таъсирида ер юзига ўзи оқиб чиқади. Таркиби сульфатли, минераллашганлиги 2-3 г/л ни ташкил қилади.
Бўр даври босимли горизонтлари қудуқларнинг дебити бир неча л/с дан (Когон) 110 л/с гача ўзгариб туради. Сувларнинг минераллашганлик даражаси шарқдан ғарбга томон 2-3 дан 8 г/л гача ортиб боради.
Шундай қилиб, гидродинамик белгилари бўйича вертикал кесимда икки қават: биринчиси қуйи (пастки) қават босимли бўр даври ётқизиқлари ва босимсиз палеоген даври гилларидан юқорида жойлашган континентал қатламлар ажратилади.
Юқори неоген-тўртламчи сувли комплексига жойлашган сувлар неоген даври қумтошларига ва тўртламчи давр қумли-гилли-шағалли ётқизиқларига жойлашган. Тўртламчи ва неоген ётқизиқларининг литологик фарқи, стратеграфик нисбати уларни серсувлигида, ер ости сувлари оқими сарфи ва кимёвий таркибида намоён бўлади.
Гидрогеологик шароитлари - Кармина-Конимех вохаси сизот сувлари аллювиал ва аллювиал-пролювиал, шағал-қум-гилли тупроқ қатламларда секин харакат қиладиган ер ости суви оқимларидан иборат. Сизот сувлри чуқурлиги 1,5-3,0 м. Оқим йўналиши шимолий-ғарбга томон. Нишаблиги 0,001-0,004.
Сизот сувлари минераллашганлиги воҳанинг турли қисмларида турлича. Сизот сувларининг тўйинишида ер усти сувлари иштирок этган қисмларида 1-3 г/л; янги суғориладиган ва суғорилмайдиган ерларда ёки Зарафшон дарёси чап қирғоғида, сизот сувлари тоғолди томонидан ер ости суви оқими кўринишида қўшимча озуқа оладиган қисмида қуруқ қолдиқ 6-15 г/л га етади. Кимёвий таркиби сульфатли ва сульфат-хлоридли. Ҳудудда сизот сувлари минераллашганлиги чуқурлик ортиши билан камайиб боради. Қумоқ-тупроқли ва гилли-тупроқли ётқизиқларда қуруқ қолдиқ 2,8-3,4 г/л, шағалли ётқизиқларда 2,5-2,8 г/л.
Бухоро воҳаси сизот сувлари гилли-тупроқли, қумли тупроқли ва майда шағал ва шағалли ётқизиқларга жойлашган. Сизот сувлари юзаси воҳанинг юқори қисмида шағалларда (қисман гилли тупроқларда). Марказий қисмида сувли горизонт қум ва гилли тупроқли шағалга жойлашган. Жанубий ва чекка қисмларида сувли горизонт-қум, майда шағал ва гилли тупроқлардан ташкил топади. Сизот сувлари чуқурлигининг максимум ҳолати (март, апрел) 1-2 м. Бу воҳанинг чап ва ўнг қирғоғи учун характерли. Чуқурлиги 2-3 метрли майдонлар алоҳида йўналишлар бўйича давом этади. Воҳанинг шағалдан ташкил топган юқори қисмида оқиш радиал кўринишда ва нишаблиги 0,0012-0,0014 ни ташкил этади. Воҳанинг марказий қисмида сизот сувлари оқими асимметрик йўналишга эга. Ўнг қирғоқда сизот сувлари рельефга ва ирригацион тармоқларга мос равишда ғарб томонга ҳаракат қилади. Нишаблиги – 0,007.
Ҳавзанинг ягона сув артерияси бўлган Зарафшон дарёси табиий зовур вазифасини ўтайди. Воҳанинг асосий қисмида сизот сувларининг минераллашганлиги 1-3 г/л, магистрал каналлар атрофида 1 г/л гача, пастки қисмида минераллашганлик 3-5 г/л. Воханинг чап қирғоғида минераллашганлик 5-10 г/л ва ундан ортиқ.
Сизот сувларининг кимёвий таркиби воҳанинг юқори қисмида гидрокарбонатли ва гидрокарбонат-сульфатли; марказий қисмида сульфатли ва сульфат-гидрокарбонатли.
Бухоро воҳасининг чекка қисмида ва саҳро-чўлларида кимёвий таркиб сульфат-хлоридли ва хлорид-сульфатли. Сизот сувлари минераллашганлиги 3-5 метр чуқурликда бирмунча юқори ва минераллашганлиги чуқурлик ортиши билан пасайиб боради. Чучук сувларнинг тарқалиши воҳанинг юқори қисмида 30-50 метрларгача, марказий қисмида 15-20 метр ва пастки қисмида 5-10 метрдан иборат.
Қоракўл воҳаси мутлоқ баландликлар бўйича паст ҳолатни эгаллайди ва ер ости сувларини алмашинуви жуда паст. Оқим радиал кўринишда, нишаблиги 0,0004-0,0005. Сизот сувлари чуқурлиги минимум 2-3 м, максимум 1,0-2,0 м.
Тўртламчи давр ётқизиқларига жойлашган сизот сувларининг минераллашганлиги ўзгарувчан. Суғориш майдонларида 5-7 г/л га етади, воҳа чеккасида 10-15 г/л, воҳа чеккасидаги шўрхок (солончак) ерларда 40-50 г/л. Таркиби сулфат-хлоридли ва хлорид натрийли.