ХАТО ТУРЛАРИ. ТЕКШИРУВ ДИКТАНТИДА ҚАНДАЙ ХАТО ТУРЛАРИ ФАРҚЛАНАДИ?
1-вазият
Услубий қўлланмаларда хато тури икки хил белгиланади: жиддий хатолар, жузъий хатолар.
Жиддий хатолар баҳонинг пасайишига олиб келади. Жузъий хатолар кечиримли ёки баҳога таъсир этмайди , дейиш мумкин.
Бошланғич синф ёзма ишларида хатоларнинг имловий, услубий, ишорат, график турлари учрайди.
АМАЛИЙ ВАЗИЯТНИ БОСҚИЧМА – БОСҚИЧ ТАҲЛИЛ ҚИЛИШ ВА ҲАЛ ЭТИШ БЎЙИЧА ТИНГЛОВЧИЛАРГА УСЛУБИЙ
КЎРСАТМАЛАР
Тингловчиларга йўриқнома
Иш
|
Маслаҳатлар ва тавсияномалар
|
босқичлари
|
|
|
|
1. Кейс ва унинг
|
Аввало кейс билан танишинг. Мавзу ҳақида тушунча ҳосил қилиш учун
|
ахборот
|
бор бўлган бутун ахборотни диққат билан ўқиб чиқиш лозим. Ўқиш
|
таъминоти
|
пайтида вазиятни таҳлил қилишга шошилманг.
|
билан танишиш
|
|
|
|
|
2.
|
Берилган
|
Маълумотларни яна бир маротаба диққат билан ўқиб чиқинг. Сиз учун
|
вазият
|
билан
|
муҳим бўлган сатрларни белгиланг. Бир абзацдан иккинчи абзацга
|
танишиш
|
ўтишдан олдин, уни икки уч маротаба ўқиб мазмунига кириб борамиз.
|
|
|
Кейсдаги муҳим фикрларни қалам ёрдамида остини чизиб қўйинг. Вазият
|
|
|
тавсифида берилган асосий тушунча ва ибораларга диққатингизни жалб
|
|
|
қилинг.
|
|
|
3.Муаммоли
|
Асосий муаммо ва кичик муаммоларга диққатингизни жалб қилинг.
|
вазиятни таҳлил
|
Асосий муаммо: Диктант турлари, хато турлари.
|
қилиш
|
|
Қуйидаги саволларга жавоб беришга ҳаракат қилинг.
|
|
|
|
|
|
120
|
|
|
|
1.
|
Тилнинг товуш таркиби ёзувга нисбатан мураккаблигини тушунтиринг.
|
|
|
|
2.
|
Бўғин кўчириш қоидаларини изоҳланг.
|
|
|
|
|
3.
|
Бошланғич синфларда қандай имло қоидалари ўрганилади?
|
|
|
|
4.
|
Талаффузда камчилиги бор болалар қандай имло хатоларга йўл
|
|
|
|
қўядилар?
|
|
|
|
|
5.
|
Савод ўргатиш даврида имло қоидаларини ўзлаштиришда қандай
|
|
|
|
усуллардан фойдаланилади?
|
|
|
|
|
Асосий муаммомага қаратилганини аниқланг. Муаммонинг асосий
|
|
|
|
мазмунини ажратиб олинг. Муаммоли вазиятни таҳлил қилиш –
|
|
|
|
объектнинг ҳолатини аниқланг, асосий қирраларига эътибор қаратинг,
|
|
|
|
муаммоли вазиятнинг ҳамма томонларини таҳлил қилинг.
|
|
|
|
4.
|
Муаммоли
|
Ушбу вазиятдан чиқиб кетиш ҳаракатларни излаб топиш мақсадида
|
вазиятни
|
ечиш
|
қуйида тақдим этилган “Муаммоли вазият
|
Т-жадвал”ини тўлдиришга
|
усул
|
|
ва
|
киришинг. Муаммони ечиш учун барча
|
вазиятларни кўриб чиқинг,
|
воситаларини
|
муқобил вазиятни яратинг. Муаммонинг ечимини аниқ вариантлардан
|
танлаш
|
ҳамда
|
танлаб олинг, муаммога аниқ ечимини топинг. Жадвални тўлдиринг. Кейс
|
асослаш
|
|
билан ишлаш натижаларини ёзма шаклда илова этинг
|
|
|
|
|
|
|
“Муаммоли вазият »жадвали
Текшириш___Имло_хато___Услубий___Ишорат'>Текшириш
|
Имло хато
|
Услубий
|
Ишорат
|
График хато
|
диктанти
|
турлари
|
хато
|
хато
|
турлари.
|
хато
|
|
турлари.
|
турлари.
|
|
турлари.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Тўлдирилган жадвал (ўқитувчи олдиндан тўлдиради – тингловчи қўлига берилмайди)
Текшириш
|
Имло
|
хато
|
Услубий
|
|
хато
|
Ишорат
|
хато
|
График
|
диктанти хато
|
турлари.
|
турлари.
|
|
турлари.
|
|
хато
|
турлари.
|
|
|
|
|
|
|
|
турлари.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Текшириш
|
Имло
|
хато
|
Услубий
|
|
хато
|
Ишорат
|
хато
|
График
|
диктантидаги
|
турлари.
|
турлари.
|
|
турлари.
|
|
хато
|
хато турлари.
|
1.
|
Сўзда
|
Услубий
|
хатолар
|
Ишорат хато ёзма
|
турлари.
|
Услубий
|
ҳарфнинг
|
текшириш
|
|
ишларнинг
|
|
График
|
қўлланмаларда
|
тушиб
|
|
диктантида,
|
барчасида
|
|
хато
|
хато икки хил
|
қолдирилиши
|
таълимий
|
диктант
|
учрайди,
|
аммо
|
бошланғич
|
белгиланади:
|
ёки
|
|
ёзиш
|
жараёнида
|
тиниш
|
|
синфларга
|
жиддий хатолар,
|
орттирилиб,
|
камдан-кам
|
юз
|
белгиларининг
|
хостипик
|
жузоий хатолар.
|
сўз
|
|
беради.
|
Услубий
|
ҳаммаси
|
|
хато
|
Жиддий
|
маъносининг
|
хатолар
|
|
кўпроқ
|
бошланғич
|
|
туридир.
|
хатолар
|
ўзгариши:
|
баён ва иншоларда
|
синфларда
|
(9 та)
|
Ҳуснихат
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
121
|
|
|
|
|
баллнинг
|
Катта-ката;
|
учрайди:
|
|
1.
|
ўрганилмайди. 2-
|
меъёрида
|
пасайишига олиб
|
жойида-
|
Берилган
|
|
гапда
|
3-синфларда
|
|
ёзилмай,
|
келади.
|
Жузъий
|
жоида.
|
|
|
бирон
|
сўзнинг
|
нуқта,
|
сўроқ,
|
ҳарф
|
шакли
|
хатолар
|
|
2.
|
|
Тутуқ
|
тушиб қолиши ёки
|
ундов
|
тиниш
|
бузилса,
|
кечиримли ёки
|
белгиси
|
|
бирор
|
|
гап
|
белгилари
|
|
унинг остига
|
баҳога
|
таъсир
|
туширилса:
|
бўлагининг
|
|
ўрганилади,
|
|
чизилади.
|
этмайди
|
дейиш
|
Маъмура-
|
етишмаслиги.
|
|
холос. Қолганлари
|
Ҳарфнинг
|
мумкин.
|
|
Мамура,
|
2. Берииган
|
гапда
|
ўрнибилан
|
|
ҳуснихат
|
Бошланғич
|
Раъно-Рано
|
келишик
|
|
|
перепедиктив
|
шаклининг
|
синф
|
ёзма
|
3. Диакритик
|
қўшимчаларидан
|
усулда
|
|
баён
|
тўғриси
|
ишларида
|
белгилар
|
бири
|
|
ўрнига
|
қилинади.
|
|
дафтар
|
хатоларнинг
|
туширилса:
|
бошқасининг
|
|
1. Тире (-) тиниш
|
ҳошиясида
|
имло,
|
услубий,
|
Ўў, Ғғ, Қ.
|
қўлланиши
|
|
ёки
|
белгисидир.
|
Тире
|
намуна
|
ишорат,
|
шаклий
|
Қодир-
|
|
нўърин
|
|
|
билан чизиқча (-)
|
сифатида
|
турлари
|
|
Оодир,
|
|
туширилиши
|
|
фарқлидир.
|
Тире
|
ёзиб
|
|
учрайди.
|
Ғулом-
|
|
натижасида мақсад
|
ҳажми 5-7 мм. У
|
қўйилади.
|
|
|
Ғулом,
|
ғўз-
|
қилинган
|
|
|
ишорат хатодир.
|
Шаклий
|
|
|
ғоз. ўн-он.
|
мазмуннинг
|
|
2. Нуқта (.), сўроқ
|
хато
|
ёзма
|
|
|
4.
|
|
Жуфт,
|
ўзгарилиши
|
|
(?), ундов
|
(!),
|
ишларнинг
|
|
|
такрор сўзлар
|
оқибатида:
|
Мактаб
|
вергул
|
(,),
|
кўп
|
барчасидн
|
|
|
орасига,
|
директорини
|
|
нуқта
|
|
(…),
|
ҳисобга
|
|
|
бўғин
|
|
|
кабинетида
|
|
|
нуқтали
|
вергул
|
олинади,
|
|
|
кўчиришда
|
учратдим.
|
Мактаб
|
(;), икки нуқта (:),
|
баллга
|
|
|
чизиқча
|
(-)
|
директорининг
|
қавс
|
|
(),
|
таъсир
|
|
|
(чизиқча 3-4
|
кабинетида
|
|
|
қўштирноқ
|
(“”)
|
этади.
|
|
|
|
мм
|
бўлади,
|
учратдим.
|
|
|
тиниш белгилари
|
|
|
|
|
чизиқча
|
имло
|
Мактабдан келдим.
|
ноўрин
|
қўйилса
|
|
|
|
|
белгисидир, у
|
Мактабда келдим.
|
ёки
|
тушириб
|
|
|
|
|
ишорат
|
хато
|
3.
|
Адабий
|
тил
|
қолдирилса
|
|
|
|
|
|
эмас)
|
|
|
ўрнида
|
|
шева
|
ишорат
|
|
хато
|
|
|
|
|
|
|
|
сўзини қўллаш. Бу
|
саналади.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
хато
|
тури
|
диктант
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ёзишда ҳам баъзан
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
учраши
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
кузатилади, асосан
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
баён
|
|
|
яна
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
иншоларда
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
учрайди:
|
|
опа-
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
опой, она-ойи.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Do'stlaringiz bilan baham: |